Archief:

11 - 07 - 2011 - Ald Izer verroest op zoek naar geluk

Jan Pieter Dykstra

Stjerre yn ’t gelok. Is het Johan Jaskarre - die tenslotte in oud ijzer en afval, wat heet, handelt - die dat wellicht als eenling zal bereiken? Maar René verkondigt, als een tweede soort dominee Zelle, dat geluk en ongeluk getweeën - en ook nog broederlijk - in hetzelfde vakje aangetroffen worden. En of je nu een verzekering ervoor afsluit of het op een andere manier probeert af te dwingen, zeker is dat economische groei – stokpaardje van ons op asfalt en stockmarket gerichte kabinet - ons het idee geeft dat geluk te koop is. In de vorm van vacanties, bijvoorbeeld, of een nieuwe en dan liefst grotere woning, of, voor sommigen het toppunt van geluk, een nieuwe auto; een investering die nog sneller in waarde daalt dan de beurskoersen in tijden van crises, maar een kniesoor die daar op let. Consumeren, dat is toch de boodschap, die ook Amos W. Steinhacker, behorend tot het geboefte der Bovenbazen tot zijn levensmotto verheven heeft. De (westerse) mensheid jaagt vooral op luchtballonnen, gevuld met geluk. En dat je daarmee niet echt van de grond komt, dat spreekt vanzelf. Eigenlijk is het najagen van geluk een loodzwaar te torsen last, als je het al binnen kunt halen. Generaal gesproken resteert er slechts âld izer, de handelswaar van Johan Jaskarre, en wie dan nog beweert dat hij stjêrt yn ’t gelok, die heeft een lot uit de loterij.  

Myn holle is fol oer de frijheid ûnderweis nei gelok. Ik fiel my de alpha en de omega. Google is alles en tezelfder tijd niks. Niemendal. Allegearre nullen en ienen en tagelyk neat. Ast it gelok sjen wolst, moatst skerp wêze. Dikerje troch de kiker nei it azimuth, it kin oeral wêze. Zo wordt de zendingsdrang van de profeet van de nieuwe zaligmaker Google Everywhere in de persoon van René gloedvol op de rails naar het utopische geluksspoor gezet.

Jawis, seit de praktyske filosoof, dy ’t Jaskarre yn de rin fan de tiid wurden is, mar ast dy sa ’n ding foar de eagen tsjoene litst, sjochst it lok dat tichteby dy yn dyn eigen blikke wêze kin wis en siker oer de kop. En as it lok dy ûntkomt, dat foar in great part fan it minskdom jildt, dan kinst dy neffens in geval van nood bij rampen en ander ongerief en de lêste rjochtlinen fan de nasjonale ombudsman rêde mei twa liter wetter, in tube toskepûtsersguod en in draachbere radio. Dan hast dus as de kniper op de skine komt twa mingel gelok yn de treppenskast. En ast dan sa njonkenlytsen sechstich slukjes wetter hân haste, sunich oan ommers, biste, heal útdroege en al in bytsje bûten westen, ta oan it ultime: do silst stjerre yn ’t gelok.

Mar gelok kin nij of âld wêze, de iene sjocht it en de oare rint it blynseach foarby. Is op ’e doele rekke miskien. Mar Jaskarre hat in eigen foarm fan gelok ûntwikkele. Itjinge in oar op syn jacht nei gelok oan kant smyt, pikt hy op. Oarmans jas, dy lit hy him noflik om de skouders glide. De ferhalen dy ’t sa ’n jas yn him draacht, meitsje Jaskarre ryk. Dat is nou presys nyt wat ik bedoel, aldus de zendeling die in René de kop opsteekt. Ik bin online, alles staat op internet, de iPad is myn geheugen. Al haste alles yn de holle, skaf dochs in kompjoeter oan. Fuort mei de brot.

In benearjenden en earmoedige wurklikheid as Google jo libben, jo omtinken wurdt.

Mar in inkeldeen fielt him go yn syn jas, dy is foar him mekke. Sa ’n een fynt syn gelok sem wol, kraait frou Ate-ame ûnderweis nei in stasjon.

Al dit soort mijmeringen vormen een opmaat naar de grote schoonmaak die de laatste reis van de mens uiteindelijk tot doel heeft. Op het station stopt geen trein die naar het geluk rijdt. Slechts hoorbaar bruist de wind de reiziger om de oren. De takomst sit net yn in koffer. Het valies bevat het verleden in de vorm van aandenken aan skoolreiskes, fekaansie in een pensjon in Valkenburg, Frankryk is koppele aan crwassants, of farre op in kroesskip, fliege in een konkorde, dat soort dingen. Miskien is het geluk daar wel, want dat is in skaaimerk fan it lok, it is mar eefkes.

Nuchter constateert Frou Ate-ame: En as ik naet mear seekhelje bin ’k dè. Kroandè. De sonne jaent it libben, de himel bringt it gelok. En als we eerlijk zijn, hoevelen bereiken de hemel echt?

Hoe aan al dat gejeremieer te ontkomen? Wis je harde schijf, Google bestuurt het leven, is de grote roerganger, leef en vergeet, wees connected. Het adagio leren, onthouden, weten, zet het overboord, in de Holle Mar. Doe mee aan elke hype, wees online tot in het hiernamaals toe. Gooi al die ballast, het najagen van economische groei, etcetera, in de Holle Mar. Wat heb je er immers nog aan of je weet dat wij ooit, bijvoorbeeld, een echt postkantoor hadden, een muziekschool, een station met een wachtkamer en fietsenstalling, een Muloschool, een Mavo, een muziekschool, een landbouwschool, een tweede zuivelfabriek, meer dan tien bakkers, een grote grasdrogerij, een eigen gemeente, met integere luisterende lieden aan het roer. Weg met de vriendjes in de politieke kliek. Op de rûchskerne mei dy brot, alles verroest, gelijk oud ijzer. Vanitas vanitatum. Maar met Google loop je voor het geluk - hoor de muzikanten van ‘de Lucky Old Iron Band’ - uit. Scheep je in onder Jezus’ hoede naar Google Heaven.

Mar: Mind your steps! Make your holle empty, eat in stikje chips, maar alles voor eigen risico. Zeg ja tegen de producenten van van alles en nog wat, ook al moet het nee zijn. Follow de leider en forget your former live. Be in the toekomst. Weg met de zuiderzeeballade, agree or net, always yes. Google Memoryfersliter slacht foar master op. Harkje wilens nei de weagen fan de Holle Mar (AD ca.1877) en sjoch, stoareagje nei dyn eigen byld yn it wetter fan dy Mar. Tink dat it de Lethe is, drink derfan en fersûpst, it kin net better, automatysk dyn ferline. En dan sjochst oan de igge silhouetten fan ‘Sjongsum’ dy ’t de Google Heaven tunes efter it wite lekken fan de ûnskuld – of it forjitten? - produsearje.

Duidelijk is dat de trein naar het geluk op het dienstrooster staat als eenrichtingsverkeer, onveranderlijk, onverbiddelijk. Hij stopt nooit echt helemaal en instappen zal dus waarschijnlijk je leven lang niet lukken.

Of iedereen dat zo ervaren heeft, is de vraag. Toch constateer je ergens Big Brother heeft een gedaanteverandering ondergaan en is nu Google Earth en folle fierder omkriten.

In swartehagekjeld gisele dizze jûn de tribunes, dy ’t goed beset wiene. D’iene seach in bytsje glâns op it roastige izer fan it âld ark, agrarysk erfskip yn optima forma, d’oare is oan it patina - al is it mar in tin skyltsje - foarby rûn.

Trouwens, die werktuigen hebben slechts decoratieve waarde en verwijzen zijdelings naar de banden die maestro Jopie Huisman had met de handel in oud ijzer en aanverwante schrootmaterialen.

Omdat het 25 jaar geleden is dat het Museum van deze autodidact is geopend, had het bestuur onze plaatselijke performancekunstenaar Henk de Boer opdracht gegeven een theaterstuk te maken, dat geïnspireerd diende te zijn op deze handel en wandel van hun ‘Jopie’. Of  het uitvoerend orgaan van deze opdracht, ‘de Paupers’ daarin geslaagd is? Er was deze avond voorzover bekend niemand die daarnaar gevraagd kon worden.

Het einde was enigszins abrupt, na een ietwat lange vaartocht op de Holle Mar, die overigens wel weer gelegenheid gaf om over het gebodene te mediteren..

De woordgrapjes geven een bepaalde spanning, maar dragen niet bij aan een wezenlijk begrip van het thema âld izer. Wel krijgen overheid, bedrijfsleven met conglomeraten als Google, Apple, onderhuids een ‘sigaar mei twa gleone einen’ aangereikt. Dat er door de harde wind, die het auditorium hier en daar parten speelde in de ontvangst van het geluid, geen film kon worden vertoond, maakte niet echt verschil in de herkenbare opvatting van theater-produceren van ‘de Paupers’.

 Klik op foto voor meer foto's van Henk