Archief:

08 - 07 - 2021 - Alleroudste boekhandel van Nederland staat in Workum

Eigenaar Vincent Stumpel (links) met een medewerker.

Alleroudste boekhandel van Nederland staat in Workum en zoekt een nieuwe eigenaar.

Een oudere boekhandel heb je in Nederland niet, en met zijn geschiedenis van een dikke driehonderd jaar zou Het Boekhuis ook zo maar de oudste van de wereld kunnen zijn. Maar het voortbestaan van dit monument staat op de tocht.

Door Jonathan Witteman Foto’s Ines Steenkiste-Muylle 

De kat was ziek, daar begon het mee. Boekhandelaar Vincent Stumpel (67)  en zijn vrouw Mieke hadden zich verheugd op een trektocht door Duitsland  met de camper, maar door het ziekbed van hun harige huisgenoot brachten  ze de zomervakantie van 2016 thuis door in het schilderachtige
Elfstedenstadje Workum. Het voordeel was dat Stumpel nu eindelijk tijd  had om uit te vissen hoe ver de wortels reikten van zijn boekwinkel in  de door patriciërswoningen met trap-, klok- en tuitgevels omrande hoofdstraat van Workum.
‘Mevrouw Gaastra had ons altijd verteld dat de winkel heel oud was,  maar hoe oud precies wisten we niet’, zegt Stumpel over de vorige  eigenaar, Engelien Gaastra-Van Lith (1919-2009), van wie de destijds  28-jarige zoon uit een Hoorns geslacht van boekhandelaren de zaak in  1981 had overgenomen. Wat Stumpel en de zijnen aantroffen tijdens hun  speurtocht door de Friese archieven overtrof hun stoutste verwachtingen.  Ze duikelden onder meer een achttiende-eeuwse hypotheekakte op, waaruit  bleek dat zijn boekwinkel minstens terugging tot 1719, het jaar dat
Daniel Defoe’s klassieker Robinson Crusoe verscheen, de troepen van  tsaar Peter de Grote de Zweedse oostkust plunderden en in Augsburg ene  Leopold Mozart het levenslicht zag, de vader van Wolfgang Amadeus.

Uit de mist van de geschiedenis doemde de Workumse drukker en  boekhandelaar Petrus Olingius (1695-1750) op, via wiens kinderen  Melchizedek, Fokeltie en Simonides een directe lijn loopt langs in
totaal acht verschillende eigenaren, met Vincent Stumpel voorlopig als  de laatste. Het etablissement van de familie Olingius ligt op een  steenworp afstand van de pijpenla waar de Workumers van nu terecht  kunnen voor bijvoorbeeld de door Stempel warm aanbevolen thrillers van
Anya Niewierra of de succesboeken van Hylke Speerstra, ‘de  kroniekschrijver van Friesland’, zoals Geert Mak hem ooit noemde.
‘In driehonderd jaar zijn we amper 150 meter opgeschoten’, zegt Stumpel  terwijl hij op de Merk staat, het historische marktplein van Workum waar  de terrasgangers zich aan het begin van de middag aan de zon laven.  ‘Van het pand waar nu Hotel De Gulden Leeuw zit ging het naar de  winkel daartegenover, waar nu schoenenwinkel Wouda gevestigd is, en van  daaruit, na een brand begin twintigste eeuw, naar ons huidige adres.’
  Stumpels vrouw Mieke tovert wat achttiende-eeuwse paperassen  tevoorschijn van de familie Olingius, zoals een ‘Reglement van  Regeringe voor de stad Workum’, waarin de vroede vaderen zinnen verordonneren dat magistraten het alleen voor het  zeggen krijgen in het stadje als ze minstens een huis van 500 gulden  bezitten en ‘de waare Gereformeerde Religie’ belijden.
Met zijn geschiedenis van minstens 302 jaar mag Het  Boekhuis zich de oudste winkel van Friesland noemen, en een van de  oudste winkels van heel Nederland, vertelt Stempel, wiens Boekhuis zich
van koning Willem-Alexander inmiddels ook ‘hofleverancier’ mag  noemen. ‘Ik weet niet of er ergens in Nederland nog een oudere boekwinkel bestaat, ik ken in elk geval geen oudere.’

Sterker nog, volgens het Guinness Book of Records is het Lissabonse
Livraria Bertrand verreweg de oudste nog actieve boekwinkel ter wereld.  Maar Livraria Bertrand stamt uit 1732, toen de bibliofielen van Workum  zo’n tweeduizend kilometer noordwaarts al zeker dertien jaar de firma  Petrus Olingius frequenteerden. Dus misschien is het Guinness Book of
Records aan een nieuwe editie toe.
   In de veertig jaar dat Stumpel de scepter zwaait over de stokoude boekhandel is het vak waarschijnlijk sneller veranderd dan in de eeuwen  daarvoor. ‘Het is nu veel minder makkelijk dan dertig, veertig jaar  geleden. Je hebt die bekende firma, die blauwe ja – die kaapt een  heleboel klandizie weg.’ Stumpel schat dat zijn omzet door de  populariteit van Bol.com zeker met een kwart is gedaald. ‘Maar je ziet het ook aan de enorme kaalslag onder boekhandels. Wij zijn zo langzamerhand een van de laatste boekwinkels hier in de regio.’

Buiten de concurrentie van Bol.com leverde de coronapandemie nog eens  een omzetdaling van 75 procent op, vertelt Stumpel. ‘Sinds corona  bezorgen we zelf ook boeken. Mieke en ik hebben honderden kilometers  gereden om boeken af te leveren – in Stavoren, Balk, Hindeloopen, noem maar op.’  Ondanks Bol en corona was het niet alleen maar kommer en kwel de laatste  jaren. Dat was bijvoorbeeld te danken aan de onlangs overleden Lucinda  Riley, wier boekenserie De Zeven Zusters ook in Workum een  duizelingwekkend succes was. ‘De Zeven Zussen, die zijn met  gigantische stapels de deur uitgegaan. Ik heb nog nooit zo’n klapper  meegemaakt als de boeken van Riley, daar heb ik er echt duizenden van verkocht.’
    Mocht het Guinness Book of Records Het Boekhuis inderdaad tot oudste  boekhandel ter wereld willen bombarderen, dan mogen ze wel een beetje  vaart maken, want de inmiddels aow-gerechtigde Stumpel begint zo  langzamerhand naar zijn pensioen te verlangen. ‘Kun jij misschien  laten doorschemeren in je artikel dat ik op zoek ben naar een  opvolger?’, vraagt Stumpel terwijl hij een sigaar rookt in de achtertuin van zijn pal tegenover de winkel gelegen woning.
    ‘Ik kan het niet over mijn hart halen om de tent te sluiten. Ik heb hier veertig jaar gewerkt, en dan zou er helemaal geen boekwinkel meer  zijn in Workum, dus daar heb ik moeite mee. Kijk, de slager hier is 80,  maar zo lang wil ik niet doorgaan. Ik heb ook een filiaal in Bolsward,  daar zijn nog wel kopers voor te vinden, maar in Workum is dat tot nu  toe lastig. Dus als je dat op een beetje nette manier in het artikel  kunt zetten.’
Bron: Volkskrant