Archief:

14 - 02 - 2021 - Op de Weegschaal van de Tijd

XXV                                                                                                                                          Jan Pieter Dykstra Hzn

Jacob Kroijenga werd in Workum geboren. Zijn grootvader en vader waren sigarenfabrikant aan het Noard. Zijn vader overleed op nog vrij jonge leeftijd al voor de oorlog. Jacob trad niet in hun voetsporen en kwam na de Mulo (stond destijds aan de Aldewei ) met goed gevolg doorlopen te hebben, op het distributiekantoor in zijn woonplaats. De huisvesting ervan was in de toenmalige Coöperatieve Boerenleenbank (Noard 3). Later verhuisde het bureau naar Rehoboth, nu restaurant Sluiszicht. Samen met de later Indië-ganger Chris Hilverda verstrekte hij daar stam- en bonkaarten. De leiding was in handen van Pieter de Boer, die later in Schoonbeek dezelfde functie uitoefende. Toen de KP daar de nazi-gezinde burgemeester elimineerde werd ook Pieter de Boer bij de ontstane schermutseling per abuis gedood. Hij ligt in Workum begraven. Jacob Kroijenga promoveerde op enig moment naar de burele van de secretarie in het stadhuis aan de Merk. Zijn illegale arbeid begon daar met het verstrekken van persoonsbewijzen aan gestrande geallieerde militairen die tegenover de ingang van de secretarie in de Begine bij de familie Bouke Gaastra werden onder gebracht. Ook verschafte hij informatie aan het verzet over de betrouwbaarheid van collega-ambtenaren en het andere gemeentepersoneel.

Toen op 7 juli 1944 de overval op het stadhuis plaatsvond had Jacob met medeweten van secretaris Van der Goot een vrije dag genomen. Om die overval snel te kunnen uitvoeren was Jacob op een middag naar boer Bleeker nabij Parrega gefietst om de KP, die daar een bijeenkomst had belegd om de overval goed voor te bereiden, een plattegrond van de secretarie te overhandigen. Na die geslaagde actie dook hij onder want,de verdenking van medeplichtigheid viel al snel op hem vanwege de opgenomen snipperdag,  zoals de marechaussee dat in het rapport had gezet. Trouwens, er was nog een ambtenaar niet in het rapport had gezet. Trouwens, er was nog een ambtenaar niet aanwezig. Pieter Scheltema (later in Sneek antiquair) was toevallig die morgen even naar Simon Gielstra gegaan in diens winkel in de Begine. Gielstra was op de hoogte gesteld van de actie en nodigde de nietsvermoedende Scheltema uit voor een kop koffie in de kamer achter de winkel Zo ontsprong Pieter opsluiting met collegae in de kluis. Jacob kwam terecht in Dantumadeel waar hij op de gemeentesecretarie werkte onder de naam Jaap Visser. Op dat vervalste persoonsbewijs stond als geboorteplaats Curaçao, en ook een andere geboortedatum, waardoor hij ouder werd. Ook de naam van zijn moeder werd daarop gewijzigd. Ze heette 'de la Buré.' Zo kon de bezetter hem in bevolkingsregisters niet opsporen. Hij had voor zijn nieuwe identiteit een nieuw curriculum vitae opgesteld en dat goed in zijn geheugen gestampt. Mevrouw Kroijenga werd door de plaatselijke politie van huis gehaald en naar Leeuwarden overgebracht. Politieman Wilt Kelderhuis verzegelde de woning van zijn plaatsgenoot. Op 15 april 1945 werd mevrouw Kroijenga door de NBS uit het Huís van Bewaring (de blokhuispoort van Leeuwarden) ontslagen.

Ook bij deze overval vielen geen slachtoffers, wel had men agent Van Zanten zijn FN-pistool 9 mm afgenomen. Onderzoek later toonde aan dat het verzet ervoor had gezorgd dat interlokaal telefoneren vanaf 09.30 uur niet meer mogelijk was. Toen de Duitsers de achtervolging inzetten, moesten ze bij de sluis tandenknarsend wachten, want er werd op dat moment een Bunschoter visser geschut. Sluiswachter Simon Wiersma had, geheel onkundig van het gebeurde, de brug omhoog gedraaid. Wiersma kreeg nogal wat verwensingen naar zijn hoofd geslingerd, maar de 'moffen' moesten wachten tot het schip geschut was en de brug naar benden kon. Gelukkig bleef het bij 'veel geschreeuwd en weinig wol', maar Feindbegiünstigung (Vijandelijke gunst)was natuurlijk een doodzonde ...

De Engelse krant Knikckerbocker Weekly van 17 juli maakt melding van de succesvolle overval. Via Radio Scheveningen - niet geheel van onbesproken gedrag destijds - werd het signalement van Kroijenga verspreid. Ook die oproep werd in de Engelse pers gemeld.

Bron: workumer krant FRISO