Archief:

11 - 09 - 2020 - Op de weegschaal van de Tijd

VII                                                                                                                                          Jan Pieter Dykstra Hzn                                                                                                             
Roelof Ybema en Hilbert de Groot.

Roelof Ybema is de jongste zoon van Sjoerd Ybema, boer en tevens kassier van de Boerenleenbank in Workum. Die bank hield kantoor in hetzelfde gebouw, Noard 3, waar ook de Plaatselijke Bureauhouder voor de Voedselvoorziening een onderkomen huurde. Ook woonde Sjouke Ybema, Roelofs jongere broer in dat pand.

Op 23 augustus 1943 was Roelof tezamen met zijn vriend Hilbert de Groot, evenals hij student aan de MTS in Leeuwarden, uit het even verder gelegen Ferwoude gearresteerd, want die was toevallig net bij Ybema op bezoek toen ze Roelof kwamen inrekenen. Men verdacht hem er van betrokken te zijn geweest bij de in de afgelopen nacht plaats gehad hebbende overval op dat Voedselvoorzieningsbureau, waar alle boeren met hun hele hebben en houden zogezegd, geregistreerd stonden.
Een belangrijke informatiebron voor de bezetter. En dus ook voor het verzet een aandachtspunt. Nu had het verzet een overval uitgevoerd en waren kaartsystemen en andere belangrijke zaken meegenomen. Nog in dezelfde nacht was veel van die informatie in de kachel van Hotel de Wijnberg op de nabijgelegen Merk in rook opgegaan.

Roelof werd ingesloten in het politiebureau in de Waag van Workum en daar in eerste instantie verhoord door de uiterst sluwe en levensgevaarlijke paladijn der bezettende macht, Sikke Wolters. Afvoer naar Leeuwarden volgde en daarna naar Amersfoort waar ook Hilbert de Groot was gearriveerd.

Beide jonge mannen  hadden namelijk de gevaarlijke leeftijd en hadden als student geweigerd om de loyaliteitsverklaring te ondertekenen.
Dat hield in dat ze na beëindiging van de studie bij de Arbeitseinsatz, de verplichte arbeidsdienstplicht op semimilitaire leest geschoeid, zouden worden ingedeeld om in Duitsland te worden tewerkgesteld. Beiden hadden eerder al geen gehoor gegeven aan de oproep van die Instelling, opererend onder de naam ‘Nederlandsche Arbeidsdienst,’ en waren dus eigenlijk al onderduikers.
Omdat de Duitsers doorkregen dat ze inderdaad niets met die overval hadden uit te staan volgde op grond van de niet ondertekende loyaliteitsverklaring en in het verlengde daarvan de Arbeitsverweigerung afvoer naar kamp Amersfoort. Beide jongens kwamen uiteindelijk terecht in Riga, Letland, waar hun wegen zich scheiden. Hilbert slaagde erin te ontsnappen en weer in Ferwoude te geraken, waarna hij uiteraard onderdook.

Roelof beleefd het einde van de oorlog in Letland en werd tot zijn verbijstering bij de bevrijding door de Ruissen, gevangen gehouden en naar een werkkamp in de Oeral, nabij het plaatsje Karabasj, gestuurd.
Hier zat later de beknde Russische schrijver en dissident Aleksander Solzenitjsin gevangen. Op enig moment werd Roelof toch vrijgelaten en arriveerde na een lange reis op 7 december 1945 in Workum.
Op latere leeftijd tekenden beide mannen hun belevenissen op aan de hand van dagboeken en brieven aan het thuisfront die bewaard waren gebleven. Hilbert de Groot gaf het de titel ‘Geheim Transport’ en Roelof Ybema ‘Dwangarbeider tussen twee fronten.’
Bron: workumer krant FRISO