Archief:

31 - 07 - 2020 - Op de Weegschaal van de Tijd

IV

Jan Pieter Dykstra HzN

Eeuwke Koopmans, geboren 14.8.1919, opereerde in de illegaliteit onder het pseudoniem Kopie. Aanvankelijk was hij medewerker bij de Distributiedienst, die voor de oorlog werd ingesteld. In juni 1940, na de capitulatie, kwam hij bij de Opbouwdienst, waar onder meer het wagenpark van het Nederlandse leger moest worden ingeleverd om te worden afgestaan aan de bezetter, zodat die,wat ruimer in de vervoermiddelen kwam. Het personeel van die Opbouwdienst probeerde, zonder dat het al te veel in het oog liep, de voertuigen min of meer kaduuk af te leveren. Eeuwke beschouwde dat alvast als zijn eerste verzetsdaad. Voor de Nederlandse Arbeidsdienst had hij echter geen sympathie.
Deze mens en waren min of meer aangewezen vrijwilligers en moesten het voormalige Zuiderzeestrand in cultuur brengen. Eeuwke was een humaan mens en de Duitse dwingelandij stuitte hem zeer tegen de borst, zodat hij bijna automatisch de verzetsmolen werd ingetrokken.

Al vanaf eind 1941 verstrekte hij clandestien bonkaarten aan Joodse onderduikers. Ook zijn ouders, die een beurtdienst met een vrachtauto onderhielden, waren al snel in het verzet terecht gekomen, evenals broer Sjoerd en een zuster. Sinds 1942 had hij contact met plaatsgenoten die onderduikers verzorgden, zoals de gebroeders Hans en Sipke Deinum, kapelaan Johannes de Bree en de uit Leeuwarden afkomstige Gerrit de Jong, bekend als Lange Gerrit. In 1943,na de zogenaamde Melkstaking, sloten Eeuwke,Hans en Gerrit zich in Sneek aan bij de Groep Lever. Tijdens die staking was Eeuwke tijdelijk uit het openbare leven verdwenen. Vanaf september 1943 dook hij onder en kwam terecht bij de Knokploeg en werd daardoor tijdens bevrijding bijna automatisch lid van de Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten, de mannen in de blauwe overall. Op verschillende plaatsen in de provincie kon hij terecht op onderduikadressen. In Workum had hij ook verschillende adressen, bijvoorbeeld 'De Wijnberg', bakker Zijlstra, de man die de Duitsers het nakijken gaf met zijn OZO-koeken. Ook bij B. Groenhof, K. Mein en de al redelijke bejaarde Frans de Boer, die tegenover zijn ouderlijk huis woonde op nu Begine 32, dook hij wel onder.

Bij de KP fungeerde hij onder meer als chauffeur en vanaf herfst 1944 was hij ook machineschrijver, typist. Hij was betrokken bij de overval op hei plaatselijke bureau voor de Voedselvoorziening, gevestigd bij de Boerenleenbank aan het Noard 3. Maar overvallen op distributiekantoren in Bolsward (januari 1943) en Burgum (september 1943) mislukten. Een aanslag op de beruchte Sikke Wolters, waarbij Kopie als chauffeur was betrokken mislukte eveneens. In februari 1944 vond een herhaling van de overval op 'Burgum' plaats die nu wel lukte. Een maand later, maart, rekende hij in Gieten samen met Wim Stegenga de beruchte en gezochte Dick Bennebroek in; deze was verantwoordelijk voor de dood van de jonge dichter Adolf Sníjders.

Kopie noemt hem in het boek 'Kriich tsjin frjemdfolk' (J. P. Wiersma, circa 1946) een 'oprjochte stjonkert', een echte smeerlap. Bennebroek werd naar een boerderij in Offingawier gebracht en daar in afwachting van zijn executie letterlijk aan de ketting gelegd, Na vijf dagen zou hem daar het vonnis worden meegedeeld en aansluitend worden uitgevoerd. Maar de vogel bleek gevlogen! Ondanks een grootscheepse klopjacht werd hij nooit meer gevonden, noch werd er ooit iets van of over hem vernomen. Oktober 1943 was Kopie door het Veemgericht, een destijds bevoegde illegale rechtbank, bestaande uít een drietal iuristen, aangewezen om mede de arrestatie van de beruchte NSB-er, tevens Gestapo-agent, Pier Nobach uit Doezum (Gr), te verrichten.

Helaas mislukte dat maar bij vergissing werd diens zoon Herman toen wel gedood. Dat was overigens ook geen lieverdje en diens dood vormde een pleister op de wonde. Senior Nobach was een zeer geregelde bezoeker van het beruchte Scholtenhuis in Groningen. Hij werd bij de bevriiding in de Stroobosser Mieden ingerekend en later tot levenslang veroordeeld. Na de ombouw van de KP tot Binnenlandse Strijdkrachten werd Eeuwke chef van de Luisterpost, die vanaf februari 1945 achter de boekhandel van Wielinga ín de Nieuwe Oosterstraat te Leeuwarden de SD in het Burmaniahuis 24 uur per dag afluisterde (samen onder anderen met de latere hoogleraar Fokke Sierksma). Ze wisten veel arrestaties - en erger - te voorkomen.

De kostbaas van Eeuwke's laatste onderduikadres in Leeuwarden, H. de Jong, werd op 12 april 1945 na verhoor bij Dronríip gefusilleerd. De zogenaamde Vliegende Colonne onder commando van Workumer Jelle Visser kwam te laat om deze miserabele represaille op de valreep van de bevrijding te voorkomen.
Na deze veelbewogen periode studeerde Eeuwke af in de rechten. Hij beëindigde zijn actieve carrière in Brussel als gevolmachtigde van de Europese Unie. 
Bron: workumer kranr FRISO