Archief:

14 - 07 - 2020 - Op de Weegschaal van de Tijd

Deel 1

Jan Pieter Dykstra

Door de dit jaar uitgebroken coronapandemie is 75 jaar bevrijding slechts in stilte herinnerd. In dat kader zou oorspronkelijk de dependance van Museum Warkums Erfskip in het stadhuis van Workum op 16 april, de datum waarop Workum werd bevrijd door de Canadezen, worden geopend. Daar kon in de huidige omstandigheden geen sprake van zijn. Inmiddels wordt er gewerkt aan de informatieverstrekking naar het projectbureau dat de verbouw begeleidt en realiseert.  Onder meer hebben zij informatie nodig over inwoners van Workum die een rol in die periode speelden, en van wie velen bij de realisatie van het plan Thomashof aldaar herinnerd worden middels een straatnaam. D e redactie leek het een goed idee om in samenwerking met 'Warkums Erfskip' deze mensen weer eens voor de inwoners en de bewoners van die wijk in de belangstelling te plaatsen.

In deze eerste aflevering wordt de spotlight echter gericht op een man die finaal aan de verkeerde kant van de streep stond en Workumers die tegendraads waren aan zijn nazi-idealen gevangen heeft laten zetten of door zijn toedoen zelfs het leven lieten.
Bedoeld wordt de politieagent Sikke Dirks Wolters (Akkerwoude (nu Damwoude) 30.01.1908, Heerenveen 27.06.1-944). Wolters trouwde in 1934 met Hiske Roskam. Ze kregen vier kinderen, de jongste overleed nog in zijn geboortejaar. Hij was in 1929 bij de Marechaussee in dienst getreden en sloot zich op 27 juni 1940 als lid bij de NSB aan, omdat hij eerder die maand hier gesolliciteerd had op de functie van hoofdagent maar daarvoor was afgewezen; en passant werd hij tevens lid van de SS; zonder meer een rancuneus en derhalve zeer gevaarlijk man. Na de Duitse inval werkte hij al direct nauw met de bezetter samen. Om zijn snode plannen uit te voeren deed hij zich vaak

voor als (Joodse) onderduiker. Onder meer arresteerde hij op die manier een Joodse vrouw met haar dochter in Donkerbroek; hierbij had hij hulp van zijn rechterhand in het kwaad Harm Sibma. Hij zorgde ook dat de Workumer postbode Douwe de Boer werd gearresteerd door de SD. De collega van De Boer, de gevreesde Leeuwke Bollema – de schrik van Workum - had brieven geopend waaruit bleek dat De Boer bonkaarten etc. op onderduikadressen bezorgde en andere illegale activiteiten (onderduikers onderbrengen in Workum en omgeving) uitvoerde. Deze Bollema had die informatie in handen gespeeld van Wolters en zo werd de SD ingelicht. Wolters was sinds 1934 politieagent in Workum geweest. Tijdens de oorlog werd hij na onenigheid met de burgemeester over de manier van behandeling van een 'arrestant' 'weggepromoveerd' naar Kollum. De met een koppelriem afgeranselde zoon van Bauke Jongstra had namelijk tegen de voorschriften in op een avond gebruik had gemaakt van een openbaar toilet op het Noard, vlakbij het ouderlijke huis. Die afranselingwas de burgervader ter ore gekomen en was de druppel die de emmer deed overlopen in de verhouding tegenover zijn superieur. Wolters kwam later in Heerenveen terecht maar ging door met zijn verraderspraktijken, ondanks waarschuwingen van het verzet dat hij wegens zijn gruwelijke praktijken ter dood was veroordeeld door het uit drie juristen bestaande bevoegde Veemgericht. Hij moet zich toch niet veilig hebben gevoeld want hij liet uit voorzorg bij een smid een soort van ijzeren harnas maken, een 'kogelvrij vest', dat hij onder zijn uniform droeg. Wellicht is het verzet van het bestaan van dat 'vest' op de hoogte geweest, want hij werd door verzetsman Gerrit Hagen - geen Workumer - met een nekschot in de fietsenstalling gedood. Op de dag van zijn liquidatie had hij een tas bij zich met zeer veel belastend materiaal over het Friese verzet.

Wanneer die papieren in handen van de SD zouden komen zou dat wel eens rampzalige gevolgen kunnen hebben. Hij werd door Gerrit Hagen en Wim Stegenga, twee verzetsmannen, die de opdracht uit moesten voeren, gevolgd en zijn gangen werden nauwkeurig ín kaart gebracht. Toen hij in Heerenveen op de bewuste dag uit het station kwam, werd hij onopvallend gevolgd terwijl hij naar de fietsenstalling liep. Hagen was inmiddels ongemerkt achter hem komen staan en wenste hem terwijl hij op zijn fiets stond te wachten goedenavond. Wolters draaide zich om maar voor hij iets kon zeggen of doen, werd hij afgemaakt. Stegenga, die ook veelvuldig opduikt in de papieren van 'onze' Tiny van Workum, deed de deur op slot zodat er geen pottenkijkers waren, behalve een meegelopen reiziger die vakkundig in bedwang werd gehouden. De tas en het pistool, een gloednieuwe Walther, werden meegenomen. Het 'harnas' ís nu in bezit van het Fries Verzetsmuseum. Als represaille werd de veehouder Albert Marten Rinkema uit Rottum (bij Heerenveen) gedood. Het pistool werd overigens gebruikt door de Friese verzetsman Krijn van den Helm die zich ermee tegen de SD verdedigde in de laatste minuten van zijn leven, augustus 1944 in Amersfoort. Wolters werd begraven in Heerenveen.
Bron: workumer krant FRISO