Archief:

01 - 02 - 2018 - Mienskip in verhalen

Mienskip in verhalen

Culturele Hoofdstad 2018, Ljouwert, Fryslân. Op tal van plaatsen vond vrijdagavond de aftrap plaats met een voordracht van verhalen, die door plaatselijke of van elders ‘ingevlogen’ vertellers over het voetlicht werden gebracht. Die verhalen kenmerkten zich soms door een sterk plaatselijke herkomst en hadden gemeen, dat deze vorm van communicatie vroeger, vaak na gedane arbeid, bij een oplaaiend haardvuur gepraktiseerd werd. Het beroemdste verhalen- en gedichtenboek van de Fryske Mienskip, de Rimen en Teltsjes van de gebroeders Joast, Eeltsje en Tsjalling Halbertsma, lag in veel woningen naast de bijbel op de schoorsteenmantel. 

De oorspronkelijke titel luidde trouwens ‘De lapekoer fan Gabe Skroar’. Deze schroor, kleermaker, werd

Geen wonder dat in onze stad in Galerie De Vereeniging op het Súd, in samenwerking met Stichting het NUT, omgetoverd tot een gezellig huiskamertheater, een lied van Eeltsje Halbertsma als rode draad werd gehanteerd. Centraal in deze waarschijnlijk op een Duitse melodie teruggaande compositie (Eeltsje studeerde in Heidelberg en was later huisarts in zijn geboortedorp Grou) staat infanterist Foeke Schutter, voor deze avond ingedeeld bij de ‘zandhazen van Johan Willem Friso’ in de Frederikkazerne in Ljouwert. Hij is opgetrommeld om zo rond 1830 de wederspannige Belgen een lesje te leren. Dat mondde uit in de Tiendaagse veldtocht. Zijn fiancee Tryn, koosnaam Nynke, maakt zich zorgen over waarop hij zal moeten slapen, dat soort zaken. Met begeleiding van Maarten Smit op piano, die het van Foeke verwachte marstempo liet doorklinken in zijn vertolking, vormde deze wereldpremière van Jetske Miedema, Jan Piter Dykstra en Hille Faber (als leading-man van deze Magical Mystery Tour), een gewaardeerde opening en opmaat naar een vertelcircuit met verrassende vergezichten op Workumers et alii uit tijden van weleer. 

Jetske Miedema, 40 jaar geleden hier in de Klameare als performer debuterend in het Underwizerskabaret van Roel Bergsma, van wie de compositie De Tiden Feroarje de rode draad in haar verhaal vormde, schetste aan de hand van dagboeken van haar moeder een beeld van een tijd, die zich kenmerkte door gonzende bedrijvigheid - it like wol in bijehûs binnen - binnen de Mienskip, in dit geval haar geboortedorp Jorwert, waar God nog redelijk prominent aanwezig was. Die enthousiast geschetste Mienskip bestaat niet meer. Scholen, veel middenstand, banken, postkantoren, bushaltes, bodediensten, ambachtslieden, verdwenen geruisloos. Lieten een steeds meer verweesd platteland achter. Een raadsel waarom onze politici die teloorgang met economische groei (!) durven duiden, wonderlijke Mienskip eigenlijk, politiek. In ieder geval, gelardeerd met lichtbeelden, een toepasselijk retrospectief naar ‘tempo doeloe’.

Johan Bouwhuis had de ooit door Ype Poortinga, samler fan folksferhalen, opgetekende legende van ‘It Fleanend Skip fan Warkum’ bewerkt. Met ‘begeleiding’ van beamer en laptop liet hij dit verhaal over een betoverd schip, een soort equivalent van ‘de Vliegende Hollander’, de revue passeren. Hij beschikt over de bij - en van - Workumers bekende ‘koartswyl’, waarbij een serieuze zaak met een humoristisch, licht ironisch sausje wordt bestreken.

Jan Piter Dykstra had zich voor zijn verhaal gewend tot het Hippisch Genealogisch Bureau, de FBI van de Hippische Sportbond, en de stamboom uitgeplozen van het succesvolle paard, zevenvoudig kampioen enkelspannen voor de sjees, Ulco van Klaes Postma. Velen zullen nooit hebben vermoed dat deze beroemde Workumer de bekende Workumer harddraver Mâlle Jan (circa 1768) in de pedigree (zeg maar stamboom, red.) heeft gegoogeld gekregen. Of dat een overgrootmoeder ervan ergens in de Bremer Wildernis in Gaasterlân de beide smjunten Reinaert de Vos en Izegrim de Wolf, die het op haar nageslacht - het voorgeslacht van Ulco - hadden voorzien, in het zand deed bijten. Laatstgenoemde werd zodanig toegetakeld dat hij sedertdien van een rollator gebruik moest maken.

In de ballade over de ‘Bernebeam yn de Tillefonnestege’ deed hij later uit de doeken hoe en waar eigenlijk al die Workumers vandaan zijn gekomen, wier zielen met het Fleanend Skip van Johan Bouwhuis, bleek uit diens verhaal, ’s nachts naar een tropisch strand werden vervoerd om daar als een soort zombie tot in eeuwigheid hun dagen te slijten. Maar de schipper verbrak de betovering, nadat hij als verstekeling op zijn eigen schip de luchtvaartexcursie ervan had meegemaakt. Hij besloot de schikgodinnen, die zijn schip met financiële manipulaties in hun macht hadden gekregen en bijna dagelijks hun behoeften achter lieten op het dek, door middel van betaling met bitcoins schadeloos te stellen; hij wilde gewoon handel drijven. Sindsdien blijven Workumers na hun verscheiden waar ze zijn. Wonderlijke Mienskip, eigenlijk, Workum.

Hille Faber, tenslotte, boeide mateloos met zijn in humor verpakte vertelling geënt op de legendarische Sheherazade. Zij wist de Perzische sjah 1000 en één Nacht lang in spanning te houden met haar verhalen. Zo voorkwam ze dat ze haar hoofd op het hakblok verspeelde. Boer Germ, vrijgezel met 200, 300, 350 koeien - naar gelang de avond vorderde - werkte zich, overigens bewust en overtuigd van eigen capaciteiten, in de nesten door de liefde voor de prinses van de Lytse Draeck. De koning verlangde namelijk van haar toekomstige partner een immerdurend verhaal. Na een tweetal pogingen, die niet het gewenste resultaat hadden, dreigde Germ een kopje kleiner te worden gemaakt. De laatst toegestane poging werd een historie over eeuwenoud landijs, dat Fryslân 8000 jaar geleden bedekte. Het bleek het schot in de roos. Die ijsmassa trok zich langzaam terug, een proces van eeuwen. Toen de monarch doorkreeg dat Germ zijn vertelling aanpaste aan dat geologische tempo, werd hij welhaast waanzinnig, smeekte Germ af te zien van diens in een zeker eeuwigdurende kwelling ontaardende historie en snel zijn dochter te huwen. Ze leefden nog lang & …? 

Wie wil weten hoe dit verhaal afloopt, aldus Hille Faber, moet deze zomer het theaterstuk Zout- West gaan zien dat Sult overal op de planken brengt; de Mienskip libbet as in hert.  
Bron: workumer krant FRISO