Archief:

27 - 03 - 2015 - Johannes Hoekema mede achter Lancastermonument

Johannes Hoekema mede achter Lancastermonument

 ‘Opdat wij inderdaad niet vergeten’

   Albert Schootstra

“Moai? Dat is fansels it goede wurd net alhiel. Mar lit ik it sa sizze: ik kin my der echt yn fine. En dan giet it my om de fraach hokfoar ferhaal achter in monumint en achter in grêfstien ferskûle is.” Aan het woord is Johannes Andreas Hoekema (67) uit de Tjipke Visserstraat in Workum. En dat hij hier aan het woord wordt gelaten heeft een belangrijke reden. Op donderdagmiddag 16 april aanstaande wordt namelijk aan de Alde Dyk bij onze stad het informatiepaneel onthuld dat herinnert aan de fatale crash van de Lancaster W4888 op 5 mei 1943 in het Warkumer Nijlân. Op 16 april wordt tevens herdacht dat onze stad zeventig jaar geleden werd bevrijd van het ‘Duitse juk’. Maar deze op zichzelf zo belangrijke feiten vertellen nog niet de noodzaak van een vraaggesprek met Johannes Hoekema. Maar dat verandert als we weten dat hij een van de drijvende krachten achter het informatiepaneel, dat we gerust ook een monument mogen noemen, is.

Zo’n drie jaar geleden stelden Jan Pieter Dykstra en Johannes Hoekema vast dat het vreemd was dat zo veel steden en dorpen – ook in onze omgeving en vaak nog kleiner dan Workum – een monument hebben dat aan een bepaalde oorlogshandeling herinnert en dat zo’n monument in Workum niet te vinden was. Natuurlijk, we hebben de oorlogsgraven op de algemene begraafplaats en het prachtige monument in de wijk Thomashof, en deze laatste wijk mag bovendien met recht de verzetsheldenbuurt woorden genoemd, maar een monument dat aan één bepaalde gebeurtenis herinnert was er nog niet – het zal duidelijk zijn wat hier bedoeld wordt. Dykstra en Hoekema kenden elkaar al goed, als stadgenoten, via de oudheidkundige vereniging Warkums Erfskip en bovendien – het belangrijkste – als bevlogen vrijwilligers bij het Kazemattenmuseum in Kornwerderzand. Enfin, Dykstra en Hoekema stelden vast dat dit moest veranderen en dat het vasthouden van de herinnering aan de crash van 5 mei 1943 zich daarvoor bij uitstek zou lenen. Ze kwamen echter wel tot de conclusie dat ze het met z’n tweeën niet zouden redden. Er komt natuurlijk ontzettend veel kijken voordat zoiets in kannen en kruiken is. Een ‘gewone’ Workumer heeft daarvan geen idee. Historisch onderzoek, vergunningen, de financiële kant van het verhaal, enfin ga zo maar door.       

Dykstra en Hoekema besloten daarom nog twee Workumers te vragen en hun oog viel op Henk Gorter en Gerrit Kemker. Henk Gorter mag rustig een van onze stadshistorici worden genoemd, zie daarvoor ook elders in deze krant, en Gerrit Kemker koppelt een grote interesse in en kennis van de geschiedenis van Workum en zijn wijde omgeving aan een groot netwerk in met name de ondernemerswereld. Een gouden keus dus. En zo was de Werkgroep Lancastermonument geboren.

Hierboven zijn de kwaliteiten van Gerrit Kemker en Henk Gorter beschreven. En Jan Pieter Dykstra kennen we natuurlijk van veel prachtige verhalen in de Friso. Bovendien is hij ook een groot kenner van de geschiedenis van Workum; een imponerend aantal publicaties van zijn hand heeft daarvan al getuigenis afgelegd. Maar in een werkgroep als de onderhavige zijn vaak ook mensen te vinden die wat meer op de achtergrond blijven. Welnu, zo iemand is Johannes Hoekema. Het is al precies zo als in een voetbalelftal. Het  is logisch dat de briljante voorhoedespelers in een verslag het meest en het eerst worden genoemd. Maar dat is wel eens wat sneu voor een voorstopper die ook briljant speelt, zorgt dat er geen muisje door de verdediging komt, maar zijn naam toch minder vermeld ziet. No ja, soksawat…

Johannes Hoekema is van oorsprong een Koudumer. In 1977 verhuisde hij met zijn vrouw (sinds 1970) Anne-Marie Wiersma (een Koudumse) en zijn gezin naar Workum. Hij werkte toen met zijn broer in het assurantiekantoor in Koudum dat door hun vader was opgezet. Het was de bedoeling dat Johannes de omgeving van Workum, ‘gewapend’ met de verzekeringsportefeuille, onder zijn hoede zou nemen en dat zijn broer zich meer zou concentreren op Koudum en omstreken. En zo is het ook gegaan. Voordat hij zijn definitieve plek in de assurantiën vond was Hoekema nog werkzaam bij Douma’s IJzerhandel in Leeuwarden en als chef magazijn bij de ritssluitingenfabriek IKK in Sneek. Ook vervulde hij zijn militaire dienstplicht.

Een gesprek met Hoekema en zijn sympathieke echtgenote is een belevenis. Wat hij niet weet van de geschiedenis van Nederland en met name onze provincie gedurende de Tweede Wereldoorlog is onvoorstelbaar! Veel mensen zijn buitengewoon geïnteresseerd in deze geschiedenis, maar Hoekema heeft er ook echt iets meer gedáán. Een reeks keurige mappen op zijn studeerkamer getuigt daarvan. En dan écht keurig: een foto van een monument of een grafsteen met daarnaast nauwkeurig uitgetypt het verhaal achter dat monument of een punctuele levensbeschrijving van de verzetsstrijder die onder die steen begraven ligt. Eén angst bekruipt je in deze studeerkamer waar ook nog vele standaardwerken over de bezettingstijd een veilige plaats hebben gevonden. Waar blijven deze talloze mappen als Johannes Hoekema er niet meer is? We hopen natuurlijk dat dat nog heel lang duurt, maar toch. Gelukkig is er over nagedacht. Zijn twee zoons zijn ook zeer geïnteresseerd in deze materie en bovendien zijn het Kazemattenmuseum met zijn bibliotheek en Tresoar in Leeuwarden er ook nog.

Zoals het bij zovelen gaat die zo’n enorme interesse in de bezettingstijd hebben, weet ook Johannes Hoekema niet waar die vandaan is gekomen. Je kunt het gewoon niet uitleggen. Wel dient te worden vastgesteld dat Hoekema behoort tot een generatie die er mee is opgegroeid. Tot zo rond 1955 werden er weliswaar veel monumenten opgericht die aan deze tijd herinneren, maar over het algemeen werd er weinig aandacht besteed aan de bezettingsjaren. Na de crisis van de jaren dertig, de oorlogsjaren en voor velen ook hun ervaringen tijdens de politionele acties in Indië, hadden de mensen vaak maar één ding in hun gedachten én in hun dromen: vooruit, werken aan de toekomst, niet terugzien. In 1960 was er echter een breekpunt. De mensen die de oorlogsjaren hadden meegemaakt werden een beetje ouder, hadden zich ‘gesetteld’ en bovendien begon dr. L. de Jong in dat jaar aan zijn indrukwekkende tv-serie ‘De Bezetting’. De belangstelling voor de bezetting nam daarna alleen maar toe. Na de ‘dip’ van zo rond 1955 begon men in de jaren tachtig ook weer met het oprichten van monumenten en dergelijke. Films als ‘De Overval’ en ‘Het meisje met het rode haar’, de onvergetelijke rolprent over verzetsheldin Hannie Schaft, gaven daaraan nog een extra impuls.

De interesse van Johannes Hoekema ging in eerste instantie uit naar de oorlogsmonumenten. “Mar dan rinst faak sawat letterlik ek tsjin de grêfstiennen oan.” Hoekema: “Ik haw myn wurk yn de fersekeringen altyd mei plesier dien.” Maar voor zijn interesse in de geschiedenis is het natuurlijk een goede zaak dat hij op zijn zestigste men pensioen kon. Hoekema heeft nu tijd voor reizen naar oorlogsmonumenten en begraafplaatsen. Een zoon van hem en Anne-Marie woont in Franeker en de  andere in Zuid-Holland. Zij kennen de passie van hun vader en zo wordt er ook vaak een rit langs monumenten en dergelijke door andere gedeelten van ons land dan Friesland uitgezet. Behalve onze provincie heeft hij zodoende al veel andere gedeelten van ons land ‘bearbeid’. Bij zijn studie heeft hij veel profijt van de werken over de bezetting van de legendarische onderzoeksjournalist van het Friesch Dagblad, Jack Kooistra. Maar het dient hier zonder enige reserve te worden gezegd: Johannes Hoekema is een tweede Jack Kooistra. En dat is de hoogste lof! Ook heeft Hoekema veel contact met Hans Groeneweg, de directeur van het Fries Verzetsmuseum dat zo’n mooi onderkomen heeft gevonden in het nieuwe Fries Museum aan het Zaaland in de Friese hoofdstad.

Het verschil met veel anderen is dat Hoekema zich het liefst wat op de achtergrond houdt. Natuurlijk, als men hem dingen vraagt geeft hij uitleg, maar hij zal er zelf niet snel over beginnen. Zijn speurtochten naar het verleden kunnen – als aangestipt – niet worden gevangen onder begrippen als ‘mooi’ en ‘hobby’. Maar Johannes ‘kim him der echt yn fine’. En dat heeft een belangrijke reden. “Hoe komt it dat wy hjirre frij en bliid libje kinne, alles sizze kinne en alle frijheid hawwe? Dat komt mei troch de minsken dy’t har libben yn de oarlochsjierren jûn hawwe. Dat meie wy noait ferjitte. De minsken dy’t de oarloch meimakke hawwe binne der noch wol, mar it binne de lêsten der Mohikanen. En wy moatte dat trochjaan oan de jeugd.”

Ook voor Johannes Hoekema zal de zestiende april daarom een bijzondere dag worden. De kroon op het werk van een “leuke groep”, zoals hij de Werkgroep Lancastermonument noemt. Ook prijst hij de steun van onder andere de provincie. Maar het gaat om de namen van de mensen die we niet mogen vergeten! Ook in Johannes Hoekema hebben zij een fantastische pleitbezorger!

Bron: workumer krant FRISO