Archief:

12 - 03 - 2015 - Werkgroep Lancastermonument in actie op basis scholen

Een foto van het neergeschoten vliegtuig

Werkgroep Lancastermonument in actie op basis scholen

Fragmentarische terugblik naar Workum

Afgelopen week verschenen leden van de Werkgroep Lancastermonument Workum in de drie basisscholen van Workum om iets te vertellen over de laatste, noodlottige, vlucht van de Britse Lancaster W4888, die op 5 mei 1943 een mislukte noodlanding maakte in het Warkumer Nijlân. Zoals wel bekend is, verloren daarbij zes van de zeven bemanningsleden het leven. Slechts de navigator, Ralph Duncan Paterson, wist zich op het nippertje per parachute in veiligheid te brengen. Hij landde in de buurt van de sluis, waar hij de woning van sluiswachter Simon Wiersma wist te bereiken, die zich over hem ontfermde. Aangezien Paterson in het in brand geschoten vliegtuig zware brand-wonden had opgelopen aan gezich! handen en knieën verleende dolter Bernhard C. Noordhoff eerste hulp en deze huisarts kreeg van de Duitsers toestemming om hem in zijn praktijk aan de Begine een paar dagen te verplegen. Later werd hij overgebracht naar het Bonifatiushospitaal in Leeuwarden, vervolgens werd hij naar Franldurt am Main gebracht voor verdere behandeling in een militair hospitaal. Toen hij daar voldoende was hersteld werd hij getransporteerd naar de stad Sagan in Silezië tegenwoordig zuidwest Polen) waar hii werd opgesloten in kriigsgevangenenkamp Stalag Luft III. Hij was daar een van de initiators van wat bekend is geworden als 'The Great Escape', een spectaculaire vluchtpoging van geallieerde militairen. Wekenlang werd er gewerkt aan een tunnel van ca. 100 meter lengte. In de nacht van24 op 25 maart 1944 gelukte het aan 76 mannen door deze tunnel te ontsnappen, voordat de Duitsers er lucht van kregen. Slechts drie bereikten daadwerkelijk de vrijheid. Van de weer ingerekende 73 soldaten, werden 50 zonder vorm van proces gefusilleerd, de overige werden weer gevangen gezet. Paterson overleefde dit kamp en keerde na het einde van de oorlog in 1945 terug naar Engeland, waar hij zijn beroep van politieman weer oppakte, aldus de informatie die beschikbaar kwam via de door werkgroep ingeschakelde Stichting Missing Airmen Memorial Foundation uit Leeuwarden.

Naast deze tragische geschiedenis kregen de kinderen verhalen te horen over bijvoorbeeld de succesvolle overval van het Friese verzet op het Workumer stadhuis, de overval op het Plaatselijke Bureau voor de Voedselvoorziening en de beroemde overval op het Leeuwarder huis van Bewaring op 8 december 1944, waarbij een drietal Workumers was betrokken. Bovendien werden ze in kennis gebracht met personen naar wie in Thomashof straten zijn vernoemd: Gebrs. Bonnema, post Douwe de Boer, Eise Speerstra, Gerrit de Jong Hans Deinum, Eeuwke Koopmans, om een paar te noemen.

Al met al zeker een leerzaam half uurtje, dat werd verduidelijkt met het vertonen van foto’s uit een lesprogramma over 1940-1945 dat ooit voor de lagere scholen in Fryslàn werd samengesteld door onder andere de oud-Workumer Piet de Jager, na zijn militaire dienst als onderwijzer op de Workumer 'School met den Bijbel' begonnen. Hij weet zich nog goed te herinneren waar het vliegtuig destijds verongelukte en hoeveel Duitse soldaten er die bewuste morgen [5 mei 1943) bezigwaren op en om het erf van de boerderij 'sathe Westerein', die op een haar na gemist werd door het brandende en brullende gevaarte.

Hij, als in opslûpen jonge, ging namelijk elke morgen - altijd vóór schooltijd - bij de familie Dijkstra, de bewoners van deze oude historische stjelppleats, een paar flessen melk halen maar deze morgen moest hij, vertelde hij, onverrichter zake terugkeren, want mevrouw Dijkstra en haar man hadden op dat moment hele andere zaken aan hun hoofd' Gewoontegetrouw wilde hij, schreef hij onlangs aan de werkgroep, naar'it bûhús' lopen, maar daartoe kreeg hij niet de kans en dus belde hij bij de voordeur aan. Mewouw Dijkstra kwam bij de deur en toen ze hem zag staan zei ze:'O Piet, do moatst mar gau wer fuort gean, want it giet hjir sa raar, it binne allegear DÍtsers' Lit de flessen mar stean en prebearje it jûn ûnder melken noch mar ris'. Toen hij zich die middag onder melken' weer op de boerderij meldde om zijn'bestelling' op te halen, werd hij door Japik Everts Dijkstra, de overgrootvader van de huidige bewoners van 'sathe Westerein' meegetroond naar de grote loods achter de boerderij waar het staartstuk van de Lancaster door het dak was geslagen. De inslag was zo hevig geweest dat de vloer van de loods, waar de 'jarrekolk' onder zat, ook behoorlijk beschadigd was.

Tot slot van deze 'les' in plaatselijke geschiedenis werd de kinderen gevraagd om een gedicht over de oorlog, de bevrijding of misschien dit vliegtuig, te schrijven. Op 15 maart zullen leden van de 'Werkgroep Lancastermonument de gedichten ophalen, waarna een deskundige jury zich zal buigen over de inzendingen. De uitslag zal in ieder geval in de Friso worden gepubliceerd, zo heeft de redactie al toegezegd. Vanzelfsprekend is er voor de winnaar[s) een aardigheidje en die 'bofkonten' mogen, tenminste als de schoolleiding er vrij voor wil geven de onthulling op donderdag 16 april op de Alde Dyk bijwonen. De werkgroep heeft in verband met die ceremonie bericht ontvangen dat de ambassades van Engeland, Canada en Zuid-Afrika afgevaardigden, onder wie militaire attachés, naar Workum zullen sturen. Over het juiste tijdstip van onthulling volgen te zijner tijd - ook in deze krant - nadere mededelingen, want wie op de Alde Dyk de plechtigheid bij wil wonen is welkom, aldus een woord-voerder, die de lezers van deze krant die een financiële bijdrage leverden, hartelijk dank zegt.