29 - 12 - 2014 - ‘Nieuwe woorden bij een oud verhaal’
Neerslag van het leven van theoloog Albert Althuis
‘Nieuwe woorden bij een oud verhaal’
Albert Schootstra
“Der is sa ûntsettend folle feroare sûnt de Twadde Wrâldkriich en ik wol sa graach dat de minsken dêr har eigenheid yn hâlde.”
Theoloog drs. Albert Althuis (8 april 1941) van het Noard in Workum kiest zijn woorden met zorg, zoals een wetenschapper betaamt. Als godsdienstpedagoog (godsdienstpedagogiek en nieuwe testament waren indertijd zijn hoofdvakken tijdens de doctoraalstudie in Kampen) heeft hij zich eigenlijk voortdurend beziggehouden met de pastorale zorg voor mensen aan de rand van de kerk of juist over die rand heen. Dezer dagen is van zijn hand een ‘mânsk’ boek (500 pagina’s) verschenen dat beschouwd kan worden als de neerslag van zijn theologenleven. ‘Nieuwe woorden bij een oud verhaal’ heet het. Met als ondertitel ‘Een eigentijdse kijk op christelijke religie’. Het is uitgegeven door de theologische uitgeverij Narratio in Gorcum (Gorinchem). De hoogste tijd dus voor een gesprek met onze sympathieke stadgenoot die ook in het maatschappelijk leven van onze stad zijn sporen meer dan verdient. Samen met zijn echtgenote, beeldend kunstenares Piets Althuis-Riemersma, heeft hij aan het Noard een prachtig onderkomen gevonden in het vroegere huis van wijlen zijn schoonouders.
Inderdaad, wat is er na 1945 veel veranderd. Neem nu de ontwikkelingen in de kerk. De ‘gewone’ kerken hebben het in deze tijd moeilijk, steeds meer mensen ‘geloven het wel’. Maar een overvloed aan bladen als Psychologiemagazine en Filosofiemagazine, en dan doen we nog maar een heel kleine greep, overstroomt de markt. De mensen hebben dus kennelijk meer dan ooit behoefte aan houvast. “Der binne safolle minsken dy’t sykje nei in antwurd op de fraach: wat is myn eigen libbensskôging?” Albert Althuis wil die mensen zo graag helpen en daarbij accentueert hij allereerst – en ook in zijn boek – drie kernwoorden. “Dat binne Skepping, Uttocht en Ferbûn. Skepping stiet foar: minske do meist der wêze. En úttocht kin ek in úttocht wêze út saken dêrst finzen yn sitst, in wize fan tinken bygelyks dêrst graach útbrekke wolst. En dan it ferbûn. Dat stiet foar de Ivige. De Ivige dy’t ús witte lit: Ik bin der, sjoch mar nei Myn namme. Skepping, Uttocht en Ferbûn sjochst werom yn it nije testamint as Geloof, Hope en Leafde. En dejinge dy’t dat yn natura werklikheid makke hat is Jezus. En dat allegearre kin yn ien wurd gearfette wurde: shalom.”
Met veel instemming citeert Albert Althuis de grote Albert Schweitzer (1875-1965), de Duitse arts, theoloog, filosoof, musicus en medisch zendeling. Sterker nog: hij maakt de woorden van Schweitzer tot de zijne. “Schweitzer hat sein: God iepenbierret Him yn de minske as de wil ta leafde. Dat is de ienige manier wêrop wy God kenne.” En Jezus, zo vervolgt Althuis, heeft dat, als gezegd, werkelijkheid gemaakt. Jezus is Jezus omdat Hij als enige mens op aarde nooit, maar dan ook nooit iets heeft nagestreefd dat ook maar in de verste verte op ‘macht’ leek. Het verhaal van Zijn verzoekingen in de woestijn bewijst dat. Dat lukt de ‘gewone’ mensen niet, verre daarvan. Zij moeten zichzelf voortdurend corrigeren en dat corrigeren, aldus Althuis, dat is en doet de Heilige Geest. De veranderingen sinds de Tweede Wereldoorlog zijn al in het begin ter sprake gekomen. In zijn boek ‘Nieuwe woorden bij een oud verhaal’ onderzoekt Althuis die veranderingen met name op een drietal terreinen: die van de theologie, de filosofie en de kunst. “En it bysûndere is dan: dy ûntwikkelingen lykje op elkoar.” Helemaal verwonderlijk is dat wellicht ook weer niet. “De minske fan hjoed de dei lêst ek filosofy en oer keunst.” En er is bij die mensen van tegenwoordig een groot verlangen naar het ware, het goede en het schone. Het boek kent vier delen. ‘Wie is de mens?’, ‘Maatschappelijke en culturele ontwikkelingen sinds WO II’, ‘De Bijbel, het verhaal van mens en God’ en ‘Nieuwe woorden bij een oud verhaal’. Een reeks filosofen, musici, theologen en ga zo maar door passeert de revue. De belangrijkste gedachten van de filosofen over het leven in relaties die er in het boek vooral worden uitgelicht, hebben betrekking op de mens in relatie tot zichzelf, tot anderen, tot de natuur en de cultuur en tot het transcendente. Albert Althuis richt zich bij de behandelde theologen op dezelfde vier vormen van relaties, maar er gaat een belangrijke paragraaf aan vooraf: ‘De Verlichting was waardevol maar er ontbreekt iets’. En boven een terugblik op deel 3, ’De Bijbel, het verhaal van mens en God’, staat ‘Veranderingen in christelijk denken maken nieuwe woorden wenselijk’.
Het boek is van prachtige tekeningen voorzien door de schoondochter van Albert en Piets, Brigida Almeida. Zij is, net als haar schoonmoeder dus, kunstenares en getrouwd met de oudste zoon van Albert en Piets, Bart (49). Verder hebben Albert en Piets (72) de zonen Jelte (47) en Pieter (41). Albert: “Wy hawwe trije soannen, trije skoandochters en no seis bernsbern, trije jonges en trije famkes. Fjouwer kear trije. Hoe kin it sa, net?” Maar terug naar het boek, het derde alweer in het wetenschappelijke leven van Albert Althuis. Een officiële boekpresentatie is er niet geweest, maar op 5 juni aanstaande is er een symposium over het werk op de Vrije Universiteit in Amsterdam. De auteur houdt daar een inleiding en verder komen er dus anderen over het boek aan het woord. Het symposium wordt georganiseerd in samenwerking met Hogeschool Windesheim in Zwolle waaraan Albert Althuis van 1984 tot zijn pensioen in 2001 verbonden is geweest. De opleiding theologie van Windesheim heeft een afdeling aan de VU en werkt met deze universiteit samen.
Albert Althuis werd geboren in Dronrijp. Daar bezocht hij de (toen nog) lagere school en daarna ging hij naar de ULO in Franeker. Het mag dan zo zijn dat hij strikt genomen geen ‘echte’ Workumer is, zo voelt hij zich wel. Als jongen logeerde hij vaak bij zijn pake en beppe die een boerderijtje hadden op de plaats waar nu de Learmole is en daar kreeg hij de liefde voor onze stad mee. “Yn 1956 is pake stoarn en heit en mem ha doe besletten it oer te keapjen. Pake en beppe binne yn de jierren tritich yn Warkum kommen.” De heit van Althuis is in Menaldum geboren. “Pake en beppe hawwe nammentlik op in soad plakken wenne.” Zijn moeder zag het levenslicht in Wûns. Zijn vader was boerenarbeider en zijn moeder, zoals dat toen ging, ‘gewoon huisvrouw’. Eigenlijk heeft Albert Althuis vóór de terugkeer van hem en Piets in Workum in 2005 maar vijf jaar in onze stad gewoond, namelijk van 1956 tot 1961. En in die tijd reisde hij ook nog iedere dag naar Sneek om daar de kweekschool te bezoeken. Met veel plezier herinnert hij zich intussen de Oecumenische Jeugdraad die hij en een aantal maten van de (gereformeerde) Jongelingsvereniging samen met anderen in het toen nog zo verzuilde Workum van de grond wisten te tillen. In 1961 rondde hij de kweekschool af en toen had hij ook al de hoofdakte. Na zijn diensttijd kreeg hij een benoeming aan de ULO in het Groningse Siddeburen, bij Appingedam. Hij haalde toen ook nog de bevoegdheid Engels, Engels LO zoals dat toen heette. Piets, die hij toen al in Workum had leren kennen, zat toen in het naburige Hoogezand in het onderwijs en dat kwam dus mooi uit gezien de geringe reistijd op de vrije woensdagmiddagen. Albert en Piets trouwden in 1964 omdat toen een van de ‘dienstwoningen’ bij de school vrij kwam.
Het hoofd van de ULO in Siddeburen was meneer Vos en dat was een echte mensenkenner. Albert had dus inmiddels de hoofdakte en de akte Engels en hij wilde verder studeren. Hij dacht zelf aan de keuze tussen drie studies: Nederlands, pedagogiek en theologie. Hij wendde zich tot Vos die hij zijn drie mogelijke studies voorlegde. De mensenkenner had het goed gezien: “U (zo sprak men elkaar in die jaren nog aan, red.) moet theologie gaan studeren.” Een probleem was dat Albert geen gymnasium had en dus ging hij vanaf 1965 naar het avondgymnasium in de stad Groningen om zich voor te bereiden op het staatsexamen gymnasium. Maar dit bleek gewoon niet te combineren met een drukke baan als leraar in Siddeburen. Maar de oplossing kwam. In die tijd begon de toen nog bestaande Theologische Hogeschool van de Gereformeerde Kerken in Nederland met een opleiding voor jongelui die geen gymnasium hadden maar kweekschool of HBS of iets dergelijks en die toch theologie wilden studeren. Die opleiding werd in de avonduren gegeven en behelsde ‘alleen’ de vakken Latijn en Grieks. Je hoefde dus niet meer het staatsexamen gymnasium te halen en na genoemde tweejarige cursus mocht je de studie theologie beginnen. En alsof het zo moest zijn kwam er in die tijd een baan vrij aan de MAVO (de opvolger van de ULO) in Wezep, vlakbij Kampen. Albert werd benoemd en kon zodoende in Kampen theologie gaan studeren. Dat is heel makkelijk even neergeschreven, maar wat een prestatie om naast een drukke werkkring, met vrouw en kinderen thuis, zo’n studie te volbrengen. Daar mogen we toch wel het diepste respect voor hebben. Albert werd zelfs doctorandus, terwijl in die tijd het kandidaats voldoende was om, na enkele kerkelijke examens, predikant te worden in de Gereformeerde Kerken. Dat doctoraal deed hij trouwens op aandringen van Piets: “No bist al safier, no moatst it ek hielendal ôfmeitsje.” De even bescheiden als sympathieke Albert zelf brengt naar voren dat “ik wol lang oer de stúdzje dien haw.” Maar dat valt in de ogen van schrijver dezes best mee, heel erg mee zelfs.
Over de rest van de loopbaan van Althuis moeten we kort zijn, omdat de ‘krant nou eenmaal niet van elastiek’ is om maar even een oude term uit de dagbladwereld te gebruiken. Piets en Albert bleven in Wezep tot hun terugkeer in Workum. Albert gaf les aan de genoemde christelijke MAVO in Wezep, het Carolus Clusius College (HAVO/VWO) in Zwolle en aan Hogeschool Windesheim in die stad. En op Windesheim vervulde hij ook leidende functies. Intussen had Albert Althuis alle kerkelijke examens ook gedaan en hij had dus ‘de papieren’ om predikant te worden en hij mag ook overal preken. Maar dominee worden kwam er niet van. “Ik woe alle mooglikheden iepen hâlde en dêrom haw ik dy tsjerklike eksamens ek dien. Mar ik haw my yn it ûnderwiis altyd bûtengewoan op myn gemak field.”
Albert Althuis heeft eerder al enkele boeken het licht doen zien. Het ‘Werkboek levensbeschouwing’ is “in delslach fan myn wurk en erfaringen wurden.” Het was (is) bestemd voor de hogere leerjaren van MBO en HBO. Het verscheen begin jaren negentig en beleefde tot begin jaren tweeduizend maar liefst drie drukken. Een standaardwerk derhalve. Daarna schreef hij ‘Bijna 400 bijbelverhalen’, mede geschreven op grond van de ervaringen van leerlingen van de pedagogische academie van Windesheim met de bijbelverhalen. Ook aan deze opleiding heeft hij namelijk les gegeven. Verder een bundel columns die hij heeft geschreven voor het Centraal (nu Christelijk) Weekblad, ‘Kijken naar klaprozen’. Nadat hij zijn theologische studie had afgerond wilde hij aanvankelijk promoveren. Hij zou dan dus, om het even huiselijk te zeggen, ‘dr.’ voor zijn naam mogen zetten. Het theoretische deel van wat zijn proefschrift zou moeten worden ligt mede ten grondslag aan zijn nieuwe boek. Hij zou voor zijn proefschrift ook nog onderzoek ‘buiten de studeerkamer’ doen, maar dat kwam er gewoon niet van.
Het is buitengewoon boeiend om met Albert Althuis (en Piets!) te praten. Hij is een wetenschapper pur sang, maar aan de andere kant ‘sa gewoan as wat’. Een warme persoonlijkheid. Geweldig dat wij zo’n theoloog in onze stadsgemeenschap hebben. Maar het belangrijkste is dat Albert Althuis zich zijn hele leven heeft beziggehouden met de ‘nieuwe woorden bij een oud verhaal’.
Zijn nieuwe boek is ook geschikt voor ‘geïnteresseerde leken’ op het theologische vlak. En het is te hopen dat het heel veel lezers krijgt. De zaak is het waard en Albert Althuis in het waard! Alle lof!
Bron: workumer krant FRISO
<< Terug
|
