Archief:

02 - 10 - 2014 - Pluvius verstoort Keuringsdei

Pluvius verstoort Keuringsdei

Reino 59 van Noordenbos onbetwiste keizerin van gedenkwaardige keuring

Wat niemand eigenlijk ooit voor mogelijk had gehouden, overkwam de 114^e editie van Keuringsdei. In de vroege middag van de vierde woensdag van september, de regionale hoogtijdag voor agrarisch Fryslân, viel deze showroom van uitmuntend fokvee en paarden letterlijk in het water. De in 1875 gedempte Wimerts kreeg op sommige plaatsen weer even zijn historisch aanzien als waterweg door Warkum. Straatkolken stroomden borrelend over, grote plassen water beletten mens en dier, deelnemers aan het middagprogramma om veilig aan de competitie om de prijzen te beginnen. Slechts de eerste rubriek haalde met al grotendeel doorweekte deelnemers, die door de plensbuien en het opspattende zand van de Wimerts nauwelijks zicht hadden op de concoursbaan, de eindstreep. De tot drijfzand verworden baan was levensgevaarlijk geworden en na overleg van de Fékeuringskommisje met de vertegenwoordiger van de Koninklijke Nederlandse Hippische Sportfederatie, de heer J.J. van der Meulen, werd besloten het concours af te gelasten. Nimmer nog moest dit besluit in de geschiedenis van Keuringsdei worden genomen. Een akelig unicum, dat wel, enl bijzonder spijtig voor de Kommisje, de deelnemers, de liefhebbers, die, soms van zeer ver, naar Workum waren gereisd.

Tijdens de opening van deze traditionele veekeuring zinspeelde de voorzitter van de Kommisje, Henk Dykstra, al op de buienradar en de kansen om het droog te houden die daarop voor Warkum en omgeving waren te zien. Maar, aldus de welbespraakte voorzitter, wij kunnen ons daar alvast door laten ontmoedigen, hoewel dat in mijn ogen weinig zin heeft. Dus wij gaan ervoor en nemen het weer zoals het komt. Overigens zal hij zich deze editie waarschijnlijk blijven herinneren, niet alleen door het unieke besluit om te stoppen met het programma, want deze editie herinnerde hem eraan  dat hij 25 jaar in de gelederen van de Kommisje actief is, waarvan dan 15 jaar als voorzitter. Een gedenkwaardige dag voor hem in meerdere opzichten.

In zijn welkom prees de voorzitter natuurlijk de inzenders, die de moeite – en tijd en geld - hebben genomen hun beste fokdieren naar de Merk af te vaardigen. Gelukkig was hij vanzelfsprekend met de toename van het aantal aangegeven dieren en inzenders. Misschien is dit een revival van de strijdlust van de fokkers om de ‘pronkjes fan de rom fan Fryslâns groun’ voor een breed publiek te etaleren. Was ooit deze dag een topdag voor de boeren en boerinnen om den volke hun vee, hun ‘bislach’, aan collegaefokkers en andere belangstellenden te tonen, tevens werd door de ‘sydsulvers’ der fokkers de dag benut om eens in de stad bij de winkels rond te kijken en - niet onbelangrijk voor die categorie – inkopen te doen. Trouwens, in het begin van de 20^e eeuw zijn wellicht dames nog wel letterlijk in de pronk met hun sydsulver en oorijzer c.a. op de keuring verschenen, want wilden toch ook de kwaliteit van de fokveestapel van de echtgenoot op die manier kenbaar maken. Men mocht best zien , dat ‘de brune it wol lûke koe’.

En tenslotte heeft ons werelddeel zijn naam te danken aan de escapades van een ‘fluenske wite bolle’ die er in slaagde de mooie koningsdochter Europa van koning Agenor van Phoenicië badend aan de oevers van de zee volledig onder hypnose te brengen en haar te ontvoeren naar Kreta, waar zij als gevolg van de escapades van Zeus, die ‘yn it oare fel fan de wite bolle’ stak het wangedrocht baarde, dat in de literatuur als Minotaurus bekend is geworden. Het kan verkeren, stelde Bredero duizenden jaren later vast.

Dank was er voor het gemeentebestuur dat voor het middagprogramma de voor Warkum wel traditioneel te noemen Zilveren Zweep weer beschikbaar wilde stellen. Als afgevaardigde was wethouder Offinga naar de openingsceremonie gekomen. In zijn repliek had de wethouder bewondering voor de inzet van de Kommisje, die Warkum nu al meer dan een eeuw op de kaart zet. Want valt ergens op de wereld de naam Fryslân, dan volgt meestal geheel tegen de verwachting in een onversneden associatie met het beroemde Fryske swartbûnte bislach, ooit begonnen met de opmars van de Adema-stieren en hun ‘neiteam’, en in dezelfde adem wordt het Fryske hoars genoemd. Dus geen skûtsjesilen, geen 11-stedentocht, geen fierljeppen. Voor de economie van ons land is de veehouderij van onschatbaar belang, ook al door de enorme kennis die in ‘Wageningen’ is ondergebracht. De economische groei is niet van dien aard dat er een ministerie van Landbouw in stand kon worden gehouden, een vreemde tegenstrijdigheid. En terzijde, dat geldt ook voor Warkum, dat vele voorzieningen/instellingen is kwijtgeraakt in de zogenaamde economische groei.

De grootste plaatselijke werkgever is waarschijnlijk de zuivelindustrie en annex daarmee aan de veehouderij gelieerde bedrijven, die het leeuwendeel van de werkgelegenheid leveren. De zuivelfabriek, nu onderdeel van Friesland Campina, ooit begonnen als De Goede Verwachting, is onderhand een der grootste kaasmakers van Europa en een stabiele factor in een overigens niet met bijster veel werkgelegenheid gezegend gebied. En hoewel de wethouder de toeristische kant van het gebeuren wenste te benadrukken, past daar wel enige nuance bij. Verreweg de meeste toeschouwers zijn slechts geïnteresseerd in de kwaliteit van het fokvee en de tuigpaarden. Of zij kunnen worden geschaard onder de oud-Warkumers, die herinneringen ophalen aan bijvoorbeeld school, het Keuringsbal – met levende muziek, zoals dat heet - dat na afloop van het keuringsgebeuren vele jaren traditioneel op de bovenzaal van ‘de Wijnberg’ werd gehouden en ook vaak tot het aangaan van meer of minder lange relaties leidde. In het eerste decennium van de 20^e eeuw verwoorde de Blahúster volksdichter Jehannes Rypma dat destijds zo in deze krant: ‘Hwat sille wy joun skotse,  ’k haw trije skeljens yn de bûs, dy ha ’k fan omke Watse, dy hat se by de rûs’. En ziedaar, in de aloude Wijnberg, ongeveer ter plekke van de vroegere ‘trochreed’ klonk deze editie ‘levende muziek’. Tiden hawwe tiden, alles komt ea werom mar hat in oar pakje oankrigen.

Na deze inleidende beschietingen werden ‘risselwaesjes’ gemaakt om de opening ook buiten een officiële start te geven in de vorm van het hijsen van de vlag van de organisatie. De voorzitter liet daarop zijn welkom voor de nog niet in groten getale toegestroomde toeschouwers over de Merk schallen en de eerste combattant verscheen spoedig daarop, terwijl de eerste regendruppels al op de glimmend gepoetste atleten neerdaalden, in de ring. De juryleden H. Kuiper, Elahuizen, J. Groenveld, Wommels, A. Kalsbeek, Terhorne en J. Jacobi, Garijp, stelden zich strategisch op om exterieur en gangen te beoordelen.

Helaas bleef het niet bij wat ‘snjitterkes’, soms was het begrip ‘eazgjen’ van toepassing en moest ‘de rom fan Fryslâns groun’ even pas op de plaats maken. Maar met horten en stoten werd het einde van een enerverende keuring gehaald, die sinds de jaren zeventig het enig overgebleven icoon van de veefokkerij in onze provinsje kan worden genoemd. In die jaren verdwenen de door de Friese Mij van Landbouw en de andere landbouwstandsorganisaties georganiseerde keuringen, stierenshows in voorjaar en najaar, door velen, vooral ook buitenlanders, bezochte evenementen. Woensdag was er ondanks de soms abominabele omstandigheden behoorlijk veel publiek aan de ring waar te nemen. ‘Machtich as de miggen’, zo ongeveer toch wel, maar in navolging van ‘de miggen’ die een hekel aan regen hebben, verdwenen zo nu en dan velen schielijk in de nabijgelegen horecagelegenheden. Zelfs het museum van Warkums Erfskip in de Waech, speciaal op deze dag geopend, had een merkbare stijging waargenomen in het aantal - meestal beschutting zoekende - bezoekers ten gevolge van de hevige regenval. Uffing, monnik van Warkum, heeft het allemaal mysterieus glimlachend aangezien, hij was, evenals vele fokkers, voorbrengers en juryleden, die van de dit jaar jubilerende kledingzaak ‘bij Fré’(de Boer voor niet ingewijden) als zeer nuttig attribuut een paraplu kregen gepresenteerd, niet van zijn stuk te krijgen.

Zoals gezegd was het een ‘poepetoer’ om de gang er in te houden. Maar de keuring vorderde gestaag. De favorieten voor de eindzege van de diverse rubrieken – het kampioenschap - tekenden zich langzamerhand af. Sommige rubrieken kenden een 1A die op enigszins eenzame hoogte op de Parnassus het ereschavot mocht betreden. Maar in andere gevallen moest er bij wijze van spreken een fotofinish aan te pas komen om de uiteindelijke koppositie te bepalen. Een laatste blik, nog even bukken om het soms zeer majestueus beaderde uier in een laatste waardebepaling te betrekken, die mogelijk de patstelling zou verbreken. Dan het verlossende woord van de jury.  In de ring, zolang het zwaard van Damocles nog niet is gevallen ‘gezworen vijanden’, maar zodra de kamp is beslecht, spanning weggeëbd, volgen direct felicitaties over en weer. Dat is ook en vooral Keuringsdei. Het is immers goed strijd te leveren in een vriendschappelijke sfeer en daar kan zelfs Pluvius geen wig – hoogstens een paraplu - tussen drijven.

Spijtig was dat de befaamde fokstal van Hylkema, Gaast, het bedrijf dat tot de steunpilaren van de keuring kan worden gerekend, op het laatste moment wegens familieperikelen verstek moest laten gaan. De ‘Moriaantjes’ van deze familie, hun naam eer aandoend met hun gitzwarte glanzend gepoetste vachten, die in het verleden menigmaal als beste collectie voor de dag kwamen, werden node gemist.

De ontknoping volgde gewoontegetrouw ver na twaalven. Nadat alle rubriek waren afgewerkt mochten de hoogst geplaatsten van elke rubriek nog eenmaal tegen elkaar in  het strijdperk treden. De intocht der gladiatoren werd opnieuw een opwindend schouwspel, want hoewel de kaarten schijnbaar lijken geschut, wordt er toch weer een competitie gespeeld. Langzaam trekken de kanshebbers hun baantjes, met opgeheven krachtige koppen, fraai gesperde ‘noasters, en vaste tred, magnifieke ‘widzjende jaren’, (samen met ‘bloei op it jaer’ een der fraaiste uitdrukkingen uit onze taal die perfect aangeeft wat de spreker daarmee bedoelt) spijkerhard beenwerk, robuuste frames, fraai gevormde ribben, kruisen, mooi gedragen plomsturten, die zoals in de provinciale pers gemeld, tegenwoordig door een heuse kapper met waterstofperoxyde in perfecte blonde kleur worden gebracht. In een woord: adel, dat straalt dit veebeslag uit. Zie de glanzende zwartbonte en roodbonte vachten, het haarkleed, die de fijnheid en adel van het ras grandioos weerspiegelen en een indicatie vormen van de conditie, de gezondheid, van een dier. Vandaag druipt zelfs letterlijk de klasse van deze klasbakken af.

Uiteindelijk gaat de hoogste eer naar Reino 59, een glamoureuze gestalte, gekleed gaand in een fraaie glanzende rode robe, une dame hors catégorie, die eigendom is van Tryntsje Noordenbos uit It Heidenskip. Reino 59, 1A winnaar van rubriek 13, productiekoeien, is een nazaat van Faber Red, met een productie van - op het moment van inschrijving - 53351 kg melk, geboren op 11 november 2006. In 2012 en 2013 eindigde deze best bewaarde grande dame - Hera, zijdegetooide Smaragdoog zou Homerus haar kunnen noemen - in haar rubriek beide keren op 1B. Een ‘forskuorrend bêste kou’ luidde kort en krachtig in 2012 het oordeel van de jury. Nu de kroon op het werk, de Primus Inter Pares.

Oer alle bûgen in matsjedoar, dat was vorig jaar de kwalificatie die haar ten deel viel. In 2011 veroverde zij eveneens een 1B met een sublieme bovenlijn en bêst fuotark, dat ark bracht haar in 2010 op 1A; als vaars in 2009 scoorde deze elegante verschijning een 1B, met opnieuw een zeer positief geluid over het beenwerk, dus over kwaliteit gesproken: een waardige winnaar met een uitstekende staat van dienst, zoals uit haar curriculum vitae blijkt.

 Een fraaie roodbonte kampioene, die de weilanden van ‘de Oerpolder’, It Heidenskip, een historisch aanzien geeft. Want volgens onderzoekers, niet zozeer Le Franq van Berkhey, die begin 1800 een vrij gedetailleerde rassenindeling van de Nederlandse veestapel ‘ontwierp’, maar veel meer professor dr. D.L. Bakker en later professor L. Broekema, die zwartbonte import uit Denemarken, Duitsland veel invloed op het ontstaan van het Friese zwartbonte vee toedichtten, is de ‘Fryske kou’ in oorsprong roodbont geweest. Door een uitbraak in de 18^e eeuw van runderpest, die in dat tijdperk drie keer de veestapel in Fryslân decimeerde – in totaal stierven er in die eeuw circa 500.000 runderen - verdween die oorspronkelijke kleurslag grotendeels. Er werden via de befaamde ossenwegen vanuit Jutland, nu Denemarken, plaatsvervangers ingevoerd, die overwegend de zwartbonte kleurfactor hadden. Maar zie, ook hier herhaalt zich de historie: Al vele jaren spelen de roodbonte keizerinnen van Noordenbos en Haytema, Koudum – individueel of als collectie - een hoofdrol op onze keuring.

Overige kampioenen

Oudere Koeien:

Kampioen: Reino 59, de algemeen kampioen 2014 van T.R. Noordenbos, It Heidenskip

Reservekampioen: Caudumer Hinke 97, Mts. S.H. en T. Haytema-de Groot, Koudum

Jonge Koeien:

Kampioen: Fockema-Oord Wikje 184, A.M. Jorna, Gaast

Vaarzen:

Kampioen: Caudumer Hinke 220, Mts. Haytema-de Groot, Koudum

Reservekampioen: Fockema-Oord Hiltje 224, A.M. Jorna, Gaast

Beste Uier:

Petra 65, Mts. J. & P.Y. van der Valk, Workum

Beste Voorbrenger: Thura 9, door Thura, mts. F.S. & S.J. Dijkstra-de Boer, Hemelum

Beste Toilet: Dora 75, mts. Dijkstra-de Boer, Hemelum

Jonge kalveren

Kampioen: Caudumer Hinke 271, mts. Haytema-de Groot, Koudum

Reservekampioen: Fockema-Oord Hendrina 417, A.M. Jorna, Gaast

Oude Kalveren:

Reservekampioen: Fockema-Oord Hendrina 413, A.M. Jorna, Gaast

Bedrijfscollecties, Algemeen kampioen: mts. Haytema-de Groot, Koudum

Overige uitslagen, beperkt tot de traditionele plaatsen van het erepodium

Rubriek 1, Vaarzen

1A Fockema-Oord Hendrina 406, A.M. Jorna, Gaast

1B Heidenskipster Goldwyn Wietske, J.M. Kuipers, It Heidenskip

1C Reino 92, T.R. Noordenbos, It Heidenski[, tevens koe met de beste uier 

Rubriek 2, Vaarzen

1A Fockema-Oord Hiltje 224, Jorna

1B Caudumer Hinke 220, mts. Haytema-de Groot, Koudum

1C Klaske 1, S. Reitsma, Allingawier

Beste uier: Juweeltje 188, V.O.F. Melkveebedrijf It Surein, Parrega

 Rubriek 3, Vaarzen

1A Caudumer Lol 303 Polled, Haytema-de Groot, tevens beste uier

1B Pietsje 40, mts. J & S.B. Ykema, Parrega

1C Fockema-Oord Hednrina 400, Jorna

Rubriek 4, Jonge Koeien

1A Caudumer Hinke 199, Haytema-de Groot, tevens beste uier

1B Marijke 203, VOF It Surein

1C J Prins 282, mts. Stellingwerff, Wiske, Workum

Rubriek 5, Jonge Koeien

1A Fockema-Oord Akke 136, Jorna; tevens beste uier

1B Moneburren Ada 250, mts. B.J. & E.W. Knol, Parrega

1c Metje 1430, mts. De Boer, It Heidenskip

 Rubriek 6, Jonge Koeien

1A Molenkamp Amky 4, Haytema-de Groot; tevens beste uier

1B Fokje 92, VOF It Surein

1C Metje 1394, mts. De Boer

Rubriek 7, Jonge Koeien

1A Jochina 125, Noordenbos; tevens beste uier

1B Reino 73, Noordenbos

1C Reeuwkje 168, Noordenbos

 Rubriek 8, Jonge Koeien

1A Fockema-oord Wikje 184, Jorna; tevens beste uier

1B T Mina 143, mts. J. & P.Y. v.d. Valk, Workum

1C B. Bruinsje 345, mts. T.J.M. & A.H. Koning-Couperus, Gaast

 Rubriek 9, Oudere koeien

1A Reeuwkje 159, Noordenbos

1B Petra 75, Van der Valk; tevens beste uier

1C Heidenskipster Billion Eileen, J.M. Kuipers, It Heidenskip

Rubriek 10, Oudere Koeien

1A Heidenskipster Damion Eileen, Kuipers

1B Petra 65, Van der Valk; tevens beste uier

1C Sietske 114, Koning-Couperus

Rubriek 11, Oudere Kalveren

1A Fockema-Oord Vogeltje 254

1b CAudumer Hinke 257, Haytema-de Groot; tevens beste toilet

1C Fockema-Oord Hendrina 411, Jorna,

Beste voorbrenger: Thura 9, mts. F.S. & S.J. Dijkstra- de Boer, Hemelum

Rubriek 12, Oudere Kalveren

1A Caudumer Hinke 259. Haytema-de Groot

1B Fockem-Oord Hendrina 413, Jorna

1c Metje 1608, mts. De Boer

Beste toilet: Caudumer Hinke 260, Haytema-de Groot

Beste voorbrenger Metje 1606, mts De Boer

Rubriek 13, Productiekoeien

1A Reino 59, Noordenbos; tevens beste uier

1B Caudumer Hinke 97, Haytema-de Groot

1C Ida 618, Koning-Couperus

Rubriek 14, Jonge Kalveren

1A Caudumer Hinke 267, Haytema-de Groot

1B Metje 1267, mts. De Boer

1C Caudumer Hinke 271, Haytema-de Groot; tevens beste toilet

Beste voorbrenger: Metje 1269, mts. De Boer

 Rubriek 15, Jonge Kalveren

1A Fockema-Oord Hendrina 417, Jorna

1B Fockema-oord Hiltje 237, idem

1C Dora 75, mts. Dijkstra-de Boer; tevens beste toilet

Beste voorbrenger Mona Liza 77, Dijkstra-de Boer

Bedrijfscollecties rubriek 16:

1A A.M. Jorna, Gaast; 1B Noordenbos, It Heidenskip; 1C mts. Van der Valk, Workum

Bedrijfscollecties, rubriek 17:

1A mts. Haytema-de Groot, Koudum; 1B J.M. Kuipers, It Heidenskip; 1C mts. T. & G. Stellingwerf-Huitema, Ferwoude

Bedrijfscollecties, rubriek 18:

1A V.O.F Melkveebedrijf It Surein, Parrega; 1B mts. Stellingwerff, de Wiske, Workum.

It Tugen.

Zoals gezegd viel het middagprogramma letterlijk in het water. Slechts de eerste rubriek, eenspannen tuigpaarden KWPN, limietklasse, haalde de eindstreep. Danno van Van der Sluis uit Kamperveen kreeg het oranjelint en Gabe van der Bosch uit Achlum, eindigde met Eelke van B. Calis, op de tweede stek. Het zal Van der Bosch veel voldoening hebben bezorgd dat hij op de klinkers van de Wimerts weer eens op het erepodium kon klimmen. Hij werd in de jaren zeventig met het paardenvirus besmet door wijlen zijn schoonvader Engele de Jong, die toentertijd met zijn broer Hendrik als férider aan de Emmabuert resideerde en uit liefhebberij met bovenlandse tuigpaarden begon; Onassis en Hertog waren zijn meest tot de verbeelding sprekende ijzers in het concoursvuur. Want paarden waren ooit de bedrijfsmiddelen waarmee de grondlegger van het transportbedrijf, Haring Engele de Jong, ver voor de oorlog hier in fériderij begon. Die liefde voor de viervoeters bleef altijd sluimeren ook toen de pk’s mechanisch waren geworden. Stal De Jong, die naast het concoursrijden met koetsen en paarden een stalhouderij begon, haalde bijvoorbeeld het televisiejournaal toen Atje Keulen-Deelstra, en haar kernploeg met trainer Kees Broekman, tijdens de huldiging van haar wereldkampioenschap op 21 maart 1970 met vier koetsen een triomftocht door haar woonplaats Irnsum maakte. Saillant detail in relatie tot Keuringsdei is het feit dat op die gedenkwaardige eveneens door veel regen geplaagde intocht, in It Heidenskip de boerderij van de familie Noordenbos afbrandde. De Jong zat met de hele koetsiersploeg – Klaas Postma (de eigenaar van de legendarische Fries Ulco), Lammert Geerligs, Kees van den Akker en Herre Dykstra – op dat moment aan de koffie in hotel ‘de Oude Schouw’ nabij Irnsum en kreeg een telefoontje dat hij vee van Noordenbos naar de noodopvang moest brengen. Dat lukte natuurlijk niet en zo werden vee-expediteurs uit de omgeving – o.a. Dooper uit Blauhûs – ingeschakeld om het vee elders onder te brengen. Het paardenvirus woedt nog steeds binnen de familie De Jong. Het regelmatig in Warkum actieve (maar dit jaar niet) jurylid Harrie (van Hendrik) de Jong is daar eveneens een exponent van. Bovendien is de dochter van Van der Bosch niet onbekend met de aangespannen paardensport.