Archief:

06 - 09 - 2014 - 350 jaar Joodse begraafplaats.

klik op foto voor foto's van Henk Gorter

350 jaar Joodse begraafplaats.

Vrijdag 29 augustus waren een 90-tal nakomelingen van David Salomons naar Workum getogen om het feit te herdenken dat David Salomons stukje grond in pacht kreeg om zijn familieleden  te begraven. Een citaat uit JaGDaF op getekend door Gerrit Twijnstra: Net buiten de stad Workum ligt bij de sluis de oudste Joodse begraafplaats van Fryslân. Dit jaar 350 jaar geleden, op 29 augustus 1664, geven de 'Burgemeesteren Schepenen en Raedt der stede Worckum' aan 'de Eersamen David Salomons Jode althans geoctroyeerde Taeffelholder van de banck van Leninge' te Workum een hoekje grond van 30 'vijercante voeten' in pacht op de 'Stadts Camp leggende achter de Sijll aen de wijckgrachtswall'. Het wordt toege-staan, dat David SaIomons, zijn familieleden en geloofsgenoten hier begraven worden. Per begrafenis moet dan 20 Caroli gulden aan de stad worden betaald. David mag het stuk grond zelf afgraven, 'affstecken ofte met hage rondtsom tot bevrijdinge van hetselve beplanten.' Veel Joodse bewoners heeft Workum nooit gehad. In Hindeloopen is tot 1862 een kleine Joodse Gemeente met een eigen synagoge.

Op de begraafplaats liggen 6 grafstenen. Waarschijnlijk liggen er meer personen, niet iedereen kon een eigen stenen grafzerk betalen. Door het prachtige weer kon het programma plaatsvinden op de Merk. Tussen 10:00 uur en 10:30 uur werd onder het afdak van de Waag koffie/thee geschonken met Friese kruidkoek of een bolus. 

De dagvoorzitter Els Cats verwelkomde circa 90 nazaten van stichter David Salomons die uit alle werelddelen overgekomen waren om hierbij stil te staan en andere belangstellenden die aanwezig waren. Chaim Caran, de organisator van deze bijeenkomst was in de verre lijn verbonden met Salomons. Toen hij 8 jaar was logeerde hij  bij zijn grootmoeder in Workum en leerde suikerbrood eten. Verder bracht hij historische bespiegelingen naar voren.  Joden, aldus Caran,  hadden zich in de loop van de zeventiende eeuw op ingetogen schaal in de zuidwesthoek van Friesland gevestigd. Waarschijnlijk speelden Workumer vissers daar in een rol in. Die zagen tijdens hun tochten naar Amsterdam dat er met de Joden wel zakelijke contacten waren op te zetten. Toch is de Joodse gemeenschap in Workum niet tot ontwikkeling gekomen en wel in Hindeloopen. Vermoedelijk lag dit aan de uitgestrektheid van Workum terwijl het in Hindeloopen veel compacter was. In Hindeloopen werd een synagoge gebouwd. Na 1860 woonden geen Joden meer in Workum en Hindeloopen.

De veelal uit Portugal afkomstige vluchtelingen streken neer in Workum, Hindeloopen, Makkum, Stavoren, IJlst en Koudum. ,,Sommige families dragen nog altijd de naam van de stad: Drielsma, Driisma, Driels, Workum, Makkum, Van Staveren."

Vermoedelijk in 1714 werd, voor zover bekend de laatste persoon begraven. Op de Joodse begraafplaats in Workum bevinden zich zes liggende zerken, die dateren uit 1676, 1690, 1697, 1706 en 1714. Van één steen is het jaartal onleesbaar. De oudste steen is van een Portugese Jood, Benjamin Jehuda Sarlouis. Ook de stenen van stichter David Salomons, die op 27 juni 1690 overleed, en zijn vrouw, overleden in 1714, zijn nog aanwezig.

Na het stukje historie werd er een groepsfoto gemaakt bij het stadhuis. Daarna ging het gezelschap naar de Joodse begraafplaats. Daar werd het woord gevoerd door Opper rabbijn Binyonim Jacobs. Vrijheid van religie staat wereldwijd onder druk. ,,Er wordt een gevaarlijke sfeer gecreëerd voor Joden, christenen en moslims", meent opperrabbijn Binyonim Jacobs. Opperrabbijn Jacobs - met voorouders uit Sneek en Groningen -  stemde tot bezinning. ,,In de veertig jaar dat ik weer in Nederland woon, ben ik nog nooit uitgescholden, maar de laatste tijd is het normaal. Je kijkt er niet meer van op. Er is duidelijk sprake van opkomend antisemitisme. Het is moeilijk een middenweg te vinden, maar we moeten de kop er niet voor in het zand steken."

Jacobs stelt vast dat er een sfeer wordt gecreëerd die in eerste instantie gevaarlijk is voor joden, maar dat het vervolgens ook voor christenen en moslims moeilijk zal worden hunGeloof te kunnen belijden zonder gevaar te lopen. Jacobs keek ook terug op het verleden.,,Hoe kan het dat juist in Nederland, waar Joden altijd open waren ontvangen, zoveel Joden zijn omgekomen in de Tweede Wereldoorlog? Er was maar een kleine groep die het slecht met ons voorhad en er was ook maar een kleine groep die het juist goed bedoelde, maar de grote massa liet het gewoon gebeuren." Ondanks wat er zich heeft afgespeeld  lijkt de geschiedenis zich nu te herhalen, is de boodschap van Jacobs. Vrees voor het verdwijnen van het Joodse volk is ongegrond, zegt hij. ,,Daar is geen discussie over. Joden passen zich altijd aan het land en cultuur aan waar zij wonen. Maar hoeveel moeten er nog sneuvelen? Sterven zonder natuurlijke oorzaak, sterven zonder een graf te krijgen, zoals Salomons en zijn familie en anderen hier wel hebben gekregen? Laten we dus ook al die anderen niet vergeten." Op de kleine begraafplaats, door Salomons in liggen zes graven. Maar waarschijnlijk liggen er meer mensen begraven. 

In nauwe samenwerking met Warkums Erfskip is deze herdenking tot stand gekomen. Vooral de inzet van Henk de Haas en Gerrit Twijnstra mag genoemd worden.