Archief:

10 - 04 - 2012 - Harley Davidson in It Heidenskip

Over een Heidenskipster en een Harley Davidson

Jan Pieter Dykstra

In 1942 rolde in de Verenigde Staten bij de Harley Davidson-fabriek in Milwaukee (op de westoever van het Michigan meer) een motor van de band met motornummer A 2974 9A en het framenummer AR 317896. De motor werd gespoten in de kleur legergroen, want bestemd om in het Amerikaanse (expeditie)leger dienst te doen, althans op de machine zijn geen andere kleuren aangetroffen. Ook het bruine van dik leer gemaakte foedraal aan de rechter voorvork wijst op een militaire functie. Vermoedelijk was de berijder gewapend met een karabijn. Of mogelijk zelfs het Garand-geweer, dat de Amerikaanse mariniers bij de landingen tegen de Japanners onder meer op Okinawa, Guam, etc., gebruikten. (Lees ‘To Hell and Back’ van Audy Murphy, de meest gedecoreerde Amerikaanse GI, of Leon Uris’ ‘Battlecry’; in het Nederlands respectievelijk ‘Terug uit de Hel’ en ‘Gezworen Kameraden’ ).

Aan diezelfde foedraalhouder kon tevens een pionierschop worden bevestigd. Bovendien was er – en het zit er nog - standaard een munitiekistje aan bevestigd.

De benzinemotor heeft een vermogen van 750 cc, dat met twee cilinders wordt bereikt. Het voertuig beschikte over twee remmen: een voetrem op het achterwiel en een handrem op het voorwiel en had drie versnellingen, alsmede een achteruitversnelling. Op het linkerhandvat zit de voor- en na-ontsteking, wat gebruikelijk was bij deze motoren. De koplamp was van het type Idealux.

Hoe deze motor in Europa, zoals uit het vervolg zal blijken, terecht is gekomen, is op dit moment niet bekend. Misschien nam de berijder – een ordonnans, een verkenner van een cavalerieregiment? - op D-day, 6.6.1944, deel aan de invasie en kwam hij aan land in de Amerikaanse sectoren Utah- of Omaha-beach in Normandië. Wellicht maakte hij deel uit van de luchtlandingstroepen die in de nacht voorafgaand aan de invasie op de kust achter de Duitse linies werden gedropt met gliders of anderszins. Misschien heeft de machine meerdere berijders gehad, van wie er wellicht een via de brug over de Rijn bij Remagen (de geallieerden betraden via de oversteek van deze rivier op 7.3.1945 Duitse bodem) tot Berlijn is gekomen. Allemaal giswerk.

Feit is dat de machine in Europa bleef, ook na de bevrijding en de repatriëring van de G.I.’s naar hun vaderland.

In ieder geval is bekend dat hij – negen jaar oud - in 1951 opdook in Workum. Op 17 mei van dat jaar kreeg deze Harley het kenteken NE-96-94 tegen betaling van fl. 3,-- aan leges, zoals het formulier vermeld. Hij werd op naam gesteld van H. de Jong, die, zoals op het kenteken is getypt, woonachtig was op G 252 in Workum. Navraag bij Gerrit Twijnstra van Warkums Erfskip leert dat het een adres in It Heidenskip is, waar destijds Freerk de Jong en Janke Demmer ‘buorken’. Bij de omnummering naar de straatnamen werd het gewijzigd in Aldedyk 31, nog weer later veranderd in Ursuladyk 28. Ten tijde van of enige tijd na de tenaamstelling van het kenteken woonde, volgens Wim Bakker van het gemeentehuis, Pé Kuipers op G 252. Die boerde in maatschap met Hessel, de broer van zijn echtgenote Maaike de Jong, op de grote boerderij van zijn schoonouders Freerk en Janke de Jong-Demmer, die zich na hun arbeidzame leven zin Workum hadden gevestigd. Hessel was inwonende bij zijn zwager en zuster. Later vertrokken ze naar een nieuwgebouwde boerderij in de Flevopolder, waar Hessel nog eens een bruine Goldwing aanschafte, en kwam de familie Bokma op hun bedrijf.

Hessel werd geboren op 21.02.1922 in Heidenschap onder Workum. Hij was de enige jongen in het gezin De Jong, dat ook drie dochters, Maaike, Pietje en Nel, telde. Lang heeft Hessel deze motor vermoedelijk niet in zijn bezit gehad. Een goede bekende van de familie De Jong herinnert zich AD 2012 dat Hessel deze - om zijn legerkleur wel opvallende - motor in bezit had. Een geboren Heidenskipster herinnert zich dat Hessel met deze motor – maar misschien is het ook een van de opvolgende geweest – de bocht bij de spoorwegovergang naar de Parallelwei niet ‘heelhuids’ wist door te komen. Tevens weet een geboren Workumer te melden dat naar zijn idee de machine vrij vlot werd ingeruild tegen een andere (nieuwe) Harley, eerst een rood exemplaar, later een blauwe, bij de firma Siemonsma. In ieder geval heeft Hessel van beide kleuren een exemplaar gehad, met zo ’n  kenmerkend groot leren ‘zweefzadel’ (met dito tassen met spijkerbeslag). Regelmatig stond deze imposante machine geparkeerd op het Súd op de ‘balstiennen’ nabij ‘Bethel’, waar zijn ouders toen naast woonden, waar wij als jongens vol ontzag omheen drentelden.

Waar de legermotor daarna terecht is gekomen, is niet duidelijk. Misschien hield Jentje Siemonsma, later actief bij ‘Keep them Rolling’, deze machine een poosje voor zichzelf.

Vóór 1983 is de nu bijna antieke Harley Davidson eigendom van een Groninger. Op een Harley-clubdag komt die in aanraking met de liefhebbers Jacob en Jannie de Boer-Hiemstra. Als terloops ter sprake komt dat ze uit Workum komen, meldt de Groninger dat hij een Harley bezit, die volgens een in zijn bezit zijnd kentekenbewijs ooit op naam gesteld is geweest van een Workumer.

Dat is natuurlijk ‘nijsgjirrich’ en de Groninger krijgt als antwoord dat wanneer hij de motor kwijt wil er op de Aldedyk, waar Jacob en Jannie wonen, wel een plaatsje vrij is. Telefoonnummers worden uitgewisseld en zo gaan ze uit elkaar.

In genoemd jaar (1983) gaat op de Aldedyk op een dag de telefoon, de Groninger blijkt aan de lijn te zijn. Hij wil de motor verkopen en vraagt of er nog belangstelling is voor deze oudgediende. Jacob de Boer hapt toe en zo komt de motor, nog steeds legergroen, op de Aldedyk.

Zo nu en dan trapt Jacob, timmerman (eigen baas) van beroep, de motor aan die snuivend, puffend en dikke rookwolken producerend tot leven komt. Naarmate de temperatuur van de motor stijgt wordt het hakkepuffend geluid regelmatiger. Een ritje van een paar uur genieten is geen probleem. Moet er onderhoud worden gepleegd, dan doet hij dat meestal zelf. Hij heeft er niet veel aan veranderd, maar heeft er een zijspan bij gezocht. Dat heeft hij zelf aangepast aan deze machine en bovendien bredere wielen gemonteerd. Momenteel staat de kilometerteller op circa 50.000 miles, dat is zeg maar ruim 80.000 kilometer. Op een tankvol kan circa 150 kilometer worden gereden, als de kruissnelheid rond de 80 kilometer schommelt. Maar zoals de Groninger eigenaar het aardig vond om iemand uit Workum over deze motor in te lichten, zo intrigeert het Jacob de Boer wie die H. de Jong zou kunnen zijn. Al spoedig nadat hij een copie van het kenteken aflevert bij de redactie van deze krant, wordt – als eerder geschetst - duidelijk dat het Hessel de Jong is.

Om het verhaal compleet te maken: van Hessel de Jong, die op 15 november 1987 op 65-jarige leeftijd in Biddinghuizen overleed, woont nog steeds familie in Workum. De jeugdige Hessel de Vries, naar hem genoemd, heeft zijn oom niet gekend. Hij kent hem van foto’s (zittend op een Harley!) en uit verhalen van zijn beppe en zijn moeder, die een dochter van Pé en Maaike Kuipers-de Jong is. Een afspraak met deze familie en eigenaar Jacob de Boer is snel gemaakt. Op zaterdagmorgen 25 februari 2012, meer dan zestig jaar nadat de motor op naam kwam van zijn oud-oom, bestijgt deze Hessel, student bewegingswetenschappen in Groningen, met nauw verholen enthousiasme en onder toeziend oog van zijn moeder de ronkende motor, die dit jaar zijn zeventigste verjaardag zal vieren.

Old soldiers never die…