Archief:

25 - 07 - 2011 - Werenfridusparochie eert Zusters JMJ

Jan Pieter Dykstra

“Zij kwamen om te dienen”, een zinsnede die, soms enigszins aangepast, de rode draad vormde in de toespraken, die ter gelegenheid van de onthulling van het monument voor de Zusters van J.M.J. in de St. Werenfriduskerk op het Noard in Workum klonken. Die woorden ontsproten in eerste instantie aan de lippen van Bennie de Vries, voorzitter van de bouwcommissie, die de vele belangstellenden welkom heette. In het bijzonder natuurlijk de persoon die de onthulling zou verrichten, oud-Workumer pastoor J.N. Huisman en de eregaste van deze middag Zuster Jacintha van de Congregatie van JMJ uit Den Bosch, het ‘moederbedrijf’ om het populair te zeggen, dat zorgde voor de uitzending van de Zusters naar Workum. In onze provincie trouwens ook naar Sneek en Heeg, maar daar niet alleen naartoe. Over de hele wereld zijn afgezanten van deze congregatie te vinden (geweest); Afrika vooral, maar ook in Azië kregen deze Zusters vaste grond onder de voeten. Die drang om uit te vliegen is de reden dat hun logo een gestileerde vogel bevat. Uiteraard gaf spreker even een kort retrospectief over de aanwezigheid van deze zorgverleners, die op 14.3.1887 in onze stad arriveerden. In eerste instantie kreeg pastoor Godulphus Drenth, de bouwheer van de toen 10-jarige St. Werenfriduskathedraal, die erg geijverd had voor hun komst, drie Zusters in zijn parochie werkzaam. Zij werden gehuisvest in een nogal vervallen woning, met heel weinig faciliteiten, een slaapplaats was het eigenlijk en anders niet. Maar die kommervolle omstandigheden zouden geen beletsel behoeven te vormen, want, zo werd gesteld, hadden deze Zusters niet de gelofte van armoede afgelegd…

Toen aan het eind van de 19^e eeuw naast de kerk het St. Gertrudisgesticht gereed kwam, kwamen er ook meer Zusters, het maximum bedroeg circa twintig, aldus de informant. Zij namen de zorg op zich voor wezen en ouden van dagen, bejaardenzorg, verzorgden al snel het onderwijs aan de meisjes van de parochie en de bewaarschool. Hun eigen huisvesting werd in die nieuwbouw iets comfortabeler. Op de zolder kregen ze een eenvoudige - door een gordijn afgeschermde - slaapstede, want die gelofte daar moest je ook weer niet te veel aan willen tornen.

Dat tornen trouwens, daar wisten de Zusters van de naaischool, die al spoedig werd opgezet, alles van af. Menig Workumer meisje – of uit de omgeving – leerde daar namelijk de kneepjes van het naaien, het verstelwerk aan overall, ‘seilbokse en baitsje’. Zelfs kon iemand de hoog aangeschreven kwalificatie coupeuse via de Zusters bemachtigen. Die nog immer toch wel sobere huisvesting verdween pas met de sloop van het oude St. Gertrudis. Toen daar in 1965 de nieuwbouw op ongeveer dezelfde plek was verrezen, kregen de Zusters voor het eerst een eigen kamertje met een behoorlijk bed. In 1983 viel het doek voor de Zusters in Workum. De laatste vertegenwoordiger van de Congregatie ging toen naar Ravenstein. Een tijdperk van bijna een era was voorbij. Maar niemand schonk eigenlijk echt aandacht aan dat afscheid.

Tot een aantal jaren geleden een nicht van zuster Allegonda, een bezoekje bracht aan het Museum kerkelijke kunst, het geesteskind van wijlen de aimabele ‘lytsfeint fan God’, pastoor Jan Hein Janning.

Genoemde Zuster stond trouwens bekend als de tuinman onder de Zusters, die elk voorjaar een aantal daartoe opgetrommelde ABTB-boeren instructies gaf om de (moes)tuin van het gesticht in orde te brengen voor het nieuwe seizoen.

Het gesprek kwam al gauw op de Congregatie waar tante ooit was ingetreden en met enige teleurstelling werd vastgesteld dat niets nog aan hun aanwezigheid in onze stad herinnerde, behalve dan dat op het monumentale kerkhof achter de St. Werenfridus een paar zerken als stille getuigen van dat tijdperk dienen.

Afijn, zo is het balletje gaan rollen. Circa anderhalf jaar terug werd een bouwcommissie gevormd. Er werd een voorlopig ontwerp gemaakt met vanzelfsprekend een kostenplaatje, dat opliep tot circa 3500 euro. Toen volgde de altijd belangrijke fase van geldwerven.

Dat alles resulteerde vandaag in de onthulling van een kleine kapel op het kerkplein, waar de Zusters van toen zovele voetstappen hebben achtergelaten. Wat zij, levend en werkend vanuit het Evangelie, belangeloos voor ons en onze maatschappij hebben gedaan, verdient onze dank.  Aldus besloot Bennie de Vries, ooit jarenlang onderhoudsmonteur van het Gesticht/Tehuis, zijn met ‘roomse humor’ gedoseerde, gelardeerde openingsspeech. Aansluitend vertelde hij - die de laatste Zuster mee hielp te verhuizen en wier bezittingen best op de achterbank van de auto pasten - als inleiding op de fysieke onthulling van het monumentje een legende.  Zoals dat een kenmerk van een legende is, bevat die een redelijke dosis waarheid, aldus spreker. In de verkorte versie speelde een klein kloosterbelletje de hoofdrol. Het verhaal wil dat wanneer het geluid van deze bel, die een vaste plaats had op de trap in het St. Gertrudisgesticht, door de gangen weerkaatste er altijd een of meer Zusters vrij vlot op het appèl verschenen. Bij het slopen van het complex (begin jaren negentig) kwam het belletje ergens in een doos terecht. Het was trouwens niet meer in optima forma, maar nog heel goed bruikbaar. Hij had het daarom naar deze aan de Zusters gewijde bijeenkomst meegenomen. Of de magie van het belletje behouden zou zijn, na al die jaren werkeloosheid…

Geen twijfel mogelijk. Van achter uit de kerk drong het zacht murmurerende stemgeluid van vrouwenstemmen door naar de vele genodigden, die het schip van de kerk bevolkten. Een zestal ‘zusters’ schreden zingend de kerk in, stelden zich voor het koor op. Staakten daar na een paar bekende liederen, die deels door het publiek werden mee geneuried, hun gezang, zochten devoot een plaatsje in de voorste bank. Oude tijden herleefden zichtbaar even. Toen mocht pastoor Huisman achter de katheder plaatsnemen. Hij deed dat met veel genoegen en verwijlde met het auditorium eveneens graag in vroeger tijden. Op dat wij niet vergeten, aldus de beminnelijke pastoor. Zusters, hier bijna een eeuw in dienst van God en Workumers, dat is het memoreren waard. Met zoveel inzet en toewijding je taak uitvoeren, met als ultieme leidraad het eerste en het tweede gebod. Leven vanuit een Evangelisch ideaal, dat hebben zij gedaan en Workum heeft er wel bij gevaren. Spreker herinnert zich nog uit zijn jongensjaren, toen hij als misdienaar actief was, hoe mooi de Zusters op kerkelijke hoogtijdagen de kerk versierden.

Inzet voor de behoeftige en nooddruftige, kwetsbare mens, en dat alles belangeloos. Opvoeding van de jeugd op school, de bewaarschool, het zijn warme ‘oantinkens’. Hoe hij bij heit op de schouders zat om het feest te bekijken toen de Congregatie 50 jaar in Workum was en Crescendo daartoe bij de kerk kwam om een aubade aan de Zusters te brengen. Onvergetelijke momenten. Hij noemde de naaischool van Zuster Scholastica een begrip.

De huidige zorg heeft een geheel ander aanzien gekregen, maar vast staat, aldus de kleine Verbi Divini Minister, dat de Zusters veel voor onze gemeenschap hebben betekend. Hun belang moet – en mag – niet worden onderschat. Dat zij nu vandaag met een monument alsnog de eer krijgen die hun toekomt is terecht. Ik ben dan ook dankbaar dat ik het mag onthullen. Voordat het zover was, kwam Hes Kienstra, voorzitter van de parochie van St. Werenfridus, aan het woord. Hij besefte terdege dat voorgaande sprekers al in zijn tuin hadden geoogst, dus daarom redelijk kort van stof. Dat de Zusters met stille trom vertrokken, heeft destijds niemand verwonderd. Nu kijken wij daar toch anders tegenaan. We proberen ons vandaag te revancheren. Daarom is deze gedachteniskapel nu  gebouwd. Het is tevens een bedankje waard aan het adres van de initiatiefnemers, de ontwerper, de bouwers en de gulle geldgevers. Dankzij jullie is de revanche gelukt. De Zusters hebben alsnog een gezicht gekregen, dat zal iedereen deugd doen. Daarna volgde overdracht van de kapel aan het kerkbestuur, feitelijk tegelijk de opheffing van de bouwcommissie. Toen stroomde het publiek voorafgegaan door de ‘gelegenheidszusters’ en hun gewaardeerde gezang naar buiten. Daar verwijderde pastoor Huisman het doek aan de voorkant van de kapel, waardoor de plaquette met in het kort de geschiedenis van de Zusters in Workum zichtbaar werd – in woord en beeld. Daarop luidde Bennie de Vries de in de kapel opgehangen klok ten teken dat de wijding van de kapel zou plaatsvinden.  Ook deze in de rooms katholieke gemeenschap gelukkig nog steeds in ere gehouden ceremonie werd door pastoor Huisman verricht. Daarmee kwam een eind aan het officiële gedeelte.

De klok is overigens afkomstig uit het inmiddels al enige decennia verdwenen St. Gertrudis van 1965. Hij werd aangekocht nog onder het bewind van pastoor Adrianus van Hofslot. Saillant detail: in de voorgevel van de kapel is de ‘eerste gevelsteen’ van dat Gertrudis ingemetseld. Die berustte sinds de afbraak in de jaren negentig in de opslagcatacomben van de Woningstichting, die eigenaar van het Tehuis was. Voor dit doel stelde het bestuur de steen – toch een stukje Warkums erfskip - graag ter beschikking.

Rest nog te melden dat in de noordmuur van de kapel een glas-in-lood venster is aangebracht waarop in gebrandschilderd glas het logo, het embleem, het symbool is aangebracht van de Congregatie van JMJ, (uit)vliegende vogels. Het vitraille zoals de Fransen zeggen, werd vervaardigd door Glasatelier Johannes Boersma uit Dokkum. Hij exposeert samen met de Martini-quilsters uit die stad momenteel in het naast de St. Werenfriduskathedraal gelegen Museum kerkelijke kunst. Best een bezoekje waard!

 klik op foto voor foto's van Henk